Αν συμβεί να κάνετε βόλτα στα στενά δρομάκια της παλιάς πόλης του Πλόβντιφ, δεν μπορεί να μη δείτε το χτισμένο το 1860 σε αναγεννησιακό ρυθμό σπίτι του γιατρού Στογιάν Τσομάκοφ στην οδό Σαμπόρνα 18. Στην πορεία των χρονών το σπίτι ήταν θερινή κατοικία του Βουλγάρου βασιλιά Φερδινάνδου, κατά τη διάρκεια των πολέμων – ορφανοτροφείο, αργότερα καπναποθήκη και κατά τη σοσιαλιστική περίοδο – βιβλιοθήκη. Το 1984 το σπίτι γίνεται μουσείο του ιδιοφυούς Βουλγάρου ζωγράφου, Ζλάτιου Μπογιατζίεφ.

Ο ζωγράφος γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του μακρινού 1903 στο χωριό Μπρέζοβο κοντά στο Πλόβντιφ και εγκατέλειψε τον κόσμο μας 72 χρόνια αργότερα. Από μικρός είχε συνηθίσει με την αγροτική δουλειά και τα θέματα του χωριού παραμένουν στα έργα του. Τελείωσε την Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Σόφια και στη συνέχεια δούλεψε ως καθηγητής στο Πλόβντιφ.

"Η πρώτη δημιουργική περίοδος του ζωγράφου που διήρκεσε από το 1932 μέχρι το 1951 χαρακτηρίζεται από αναζητήσεις σε κλασικό και νεοκλασικό στυλ. Συμμετέχει σε συλλογικές εκθέσεις και τα έργα του εκτιμούνται θετικά από τους κριτικούς", αναφέρει η διευθύντρια του Οίκου-μουσείου του Ζλάτιου Μπογιατζίεφ, Σεβλία Τόντοροβα. "Το 1939 φεύγει για ενδιαφέρον ταξίδι στην Ιταλία, που επηρεάζει τα έργα του. Εκεί γνωρίζει περισσότερα για την προαναγεννησιακή και την αναγεννησιακή τέχνη. Κατά την πρώτη περίοδό του, ο ζωγράφος χρησιμοποιεί την κλασική τεχνοτροπία της εικονογραφίας, την οποία παρατηρούμε στον πίνακά του "Δίπτυχο", και οι πίνακες του Κύκλου του Μπρέζοβο επηρεάζονται από την ολλανδική ζωγραφική του 16^ου-17^ου αιώνα".

Η δημοτικότητα του ζωγράφου αυξάνεται, μαζί της αυξάνεται και ο αριθμός των παραγγελιών. Παράλληλα με τους πίνακες, ασχολείται με τη διακόσμηση του Εργοστασίου Αζωτούχων Λιπασμάτων στο Ντιμίτροβγκραντ. "Στην εντατική δουλειά του οφείλεται και η επιδείνωση της υγείας του", μας λέει η Σεβλία Τόντοροβα:

"Το 1951 ο Ζλάτιου Μπογιατζίεφ παθαίνει εγκεφαλικό. Ως αποτέλεσμα παραλύεται η δεξιά πλευρά του σώματός του, χάνει τη λαλιά του, δεν μπορεί να διαβάζει γράμματα. Τότε είναι 48 χρονών. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του καλλιτέχνη με την παράλυση, πλάι του είναι η σύζυγός του, Τσένα, η οποία του βοηθά να συνέλθει και να σηκωθεί στα πόδια του, να προφέρει λέξεις ξανά, να γράφει με το αριστερό του χέρι. Σιγά-σιγά από τα γράμματα ο ζωγράφος περνάει στα σκίτσα και στη ζωγραφική με λαδομπογιές".

Το 1953 ο Ζλάτιου Μπογιατζίεφ αρχίζει εκ νέου να ζωγραφίζει τοπία της παλιάς πόλης του Πλόβντιφ.

"Το στυλ του καλλιτέχνη αλλάζει ριζικά", εξηγεί η κα Τόντοροβα. "Η σύζυγός του παρατηρεί ότι περνάει σε άλλη παλέτα. Κατά την πρώτη περίοδο επικρατούν πολύπλοκοι συνδυασμοί χρωμάτων, ενώ κατά τη δεύτερη δημιουργική περίοδό του χρησιμοποιεί ζεστά, καθαρά, έντονα χρώματα. Αντί για τη χαρακτηριστική για την κλασική ζωγραφική τεχνοτροπία, αρχίζει να χρησιμοποιεί τεχνοτροπίες που χαρακτηρίζουν το μοντέρνο κίνημα του ιμπρεσιονισμού".

Με άλλο τρόπο αντιλαμβάνεται τα έργα του Ζλάτιου Μπογιατζίεφ πριν και μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο ο ζωγράφος Ιοάν Λεβίεφ, ο οποίος δεν είναι διατεθειμένος να δεχτεί έναν τέτοιο χωρισμό των έργων του σε περιόδους. Οι αναμνήσεις του φυλάσσονται στο Χρυσό Αρχείο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας: "Έχει έναν και μοναδικό ζωγράφο Ζλάτιου Μπογιατζίεφ – τόσο πριν από το εγκεφαλικό, όσο μετά. Επειδή αλλάζει το δεξιό με το αριστερό του χέρι η τέχνη του γίνεται πιο νευρική, πιο κοντά στο πινέλο του Βαν Γκογκ. Αν όμως κοιτάξετε προσεκτικά τους πίνακές του, θα δείτε ότι έχουν την ίδια πνευματική ενέργεια – την ενέργεια του χωριού και της γης".

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελεί ο πίνακας του Μπογιατζίεφ "Η σφαγή του Μπατάκ". Η δουλειά πάνω σ’ αυτό το μεγάλο και γεμάτο υποθέσεις έργο διαρκεί έναν ή δύο χρόνια πριν από το εγκεφαλικό και οι τελευταίες πινελιές προστίθενται μετά του. Στο έργο συμμετέχει και άλλος μεγάλος ζωγράφος – ο φίλος του Ζλάτιου Μπογιατζίεφ, Μπορίς Αγγελούσεφ. Να ερμηνεύσουμε τα έργα και τις εμπειρίες του Μπογιατζίεφ κατά το δεύτερο μισό της ζωής του μας βοηθά άλλος ένας πίνακάς του "Αυτοπροσωπογραφία".

"Πολύ αντιπροσωπευτικό για την περίοδο είναι το έργο του "Αυτοπροσωπογραφία", στο οποίο ο ζωγράφος σαν να διηγείται για τη δύσκολη δημιουργική πορεία του", λέει η Σεβλία Τόντοροβα. "Στην αυτοπροσωπογραφία του ο Ζλάτιου Μπογιατζίεφ ζωγραφίζει την αριστερή και τη δεξιά πλευρά του προσώπου του με διαφορετικό τρόπο. Ο ζωγράφος μας δείχνει ότι ανεξάρτητα από τις δυσκολίες, η τέχνη δίνει δύναμη και μας εμπνέει".

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
Φωτογραφίες: Bulfoto, BGNES