"Χαρούμενη χρονιά, χρυσό σιτάρι στο χωριάφι, κόκκινο μήλο στον κήπο, κίτρινο καλαμπόκι στα χωράφια, μεγάλο τσαμπί σταφυλιού στα αμπέλια, πουγκιά με χρήματα γεμάτα... Ζωή, υγεία και του χρόνου, Αμήν!"

Παρόμοιες ευλογίες και ευχές για υγεία και καλή τύχη ακούγονται στις πρώτες ώρες του κάθε νέου έτους. Διατηρήθηκαν και μερικά παραδοσιακά έθιμα που εκτελούνται στο κατώφλι του νέου έτους.

Την πρώτη Ιανουάριο η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την Περιτομή του Χριστού και την εορτή του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου. Στη βουλγαρική παράδοση η μέρα έχει πολλά ονόματα - Βασίλ, Βασίλιοβντεν, Σούρβα, Σουρβάκι (Σούρβαλα). Όπως σε όλες τις βουλγαρικές γιορτές, ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα είναι η προετοιμασία του τραπεζιού. Όπως και την Παραμονή των Χριστουγέννων, πρώτα θυμιατίζουν τα φαγητά - τελετουργικά ψωμιά, πίτα και κεφάλι γουρουνιού. Αυτή είναι η μοναδική περίπτωση στη λαϊκή πρακτική μας, που θυμιατίζεται χοιρινό κρέας. Σε ορισμένα μέρη της Βουλγαρίας στο τραπέζι τοποθετούν καρύδια, σκόρδο και μέλι – όπως στο δείπνο της Παραμονής των Χριστουγέννων. Όλοι είναι ντυμένοι με γιορτάστηκες φορεσιές τους, ενώ η χαρούμενη διάθεση είναι υποχρεωτική, γιατί συνδέουν τον ερχομό του νέου έτους με το τι θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο.

Το έθιμο Σούρβα κατά την εορταστική βραδιά ξεκινάει στα χαράματα, μετά τα μεσάνυχτα. Μεταφερόμενο από την αρχαιότητα, έχει βαθύ συμβολισμό. Παρά κάποιες λεπτομέρειες χαρακτηριστικές για κάθε μια περιοχή, η σούρβα σ' όλη την χώρα έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τα κάλαντα και καλαντίστες των Χριστουγέννων. Και οι σουρβακαριδες επισκέπτονται όλα τα σπίτια.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, στο παρελθόν οι συμμετέχοντες στο έθιμο Σουρβα ήταν παντρεμένοι νέοι άνδρες. Με την πάροδο των ετών η πρακτική αυτή, όμως, άλλαξε και κατά τον τελευταίο αιώνα στο έθιμο συμμετέχουν αγόρια ηλικίας από 4-5 έως 10-12 ετών. Μετά τα μεσάνυχτα στις 31 Δεκεμβρίου, δηλαδή τις πρώτες πρωινές ώρες του νέου έτους τα αγόρια πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και λένε ευχές για υγεία και γονιμότητα. Κρατούν σουρβάκες, μια γερή βέργα από κρανιά. Στις λαϊκές δοξασίες η κρανιά είναι σύμβολο της δύναμης, υγείας και μακροζωίας.

Περίεργο και πολύ ενδεικτικό γεγονός που αξίζει να θυμηθούμε στην γιορταστική ημέρα - στις αρχές Δεκεμβρίου η λαϊκή γιορτή Σούρβα της περιοχής Πέρνικ συμπεριλήφθηκε στο Κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Αυτό το φεστιβάλ μεταμφιεσμένων στην πόλη Πέρνικ (που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα) ιδρύθηκε το 1966, διοργανώνεται ετησίως και το 1985 έλαβε το καθεστώς του διεθνούς φολκλορικού φόρουμ.

Το έθιμο Σούρβα περιγράφεται σε όλες τις λαογραφικές περιοχές. Διαδεδομένη είναι η πρακτική ομάδες μεταμφιεσμένων εργένηδων γυρίζουν κάθε σπίτι του χωριού και τελούν το έθιμο Σουρβα. Οι περισσότεροι ήταν ντυμένοι με κοστούμια από δέρματα ζώων και αυτοσχέδιες ζωόμορφες μάσκες. Από την μέση τους κρέμονται διαφορετικού μήκους κουδούνια – ένα υποχρεωτικό στοιχείο καθώς ραβδί ακατέργαστου ξύλου.

Την 1η Ιανουαρίου γιορτάζουν την ονομαστική τους γιορτή οι Βασίλ, Βασίλκα, Βασιλένα, Βεσελίν, Βεσελίνα κ.λπ. Βασίλια ονομάζεται και ένα μυθικό πλάσμα που ζει στα λαϊκά τραγούδια που ερμηνεύονται για το έθιμο Τραγούδισμα των Δαχτυλιδιών.

Οι βέργες από κρανιά, δηλαδή οι σουρβάκες διατήρησαν επίσης τη θέση τους - διακοσμημένες με χρωματιστά υλικά βρίσκονται στην αγορά. Αλλά εάν θέλουμε να τις κάνουμε μόνοι μας χρειαζόμαστε πολύχρωμα μάλλινα νήματα, λίγο αποξηραμένα φρούτα και ποπ κορν, γερή βέργα από κρανιά - και η σουρβατσκα είναι έτοιμη. Στην κορυφή τοποθετούμε μήλο και το υποχρεωτικό "χρυσό νόμισμα" για υγεία και ευημερία .

Χρόνια πολλά να χαίρεστε, πάντα ευτυχισμένοι,
ψυχικά και σωματικά να είστε πλουτισμένοι

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα