Οι πλαστογραφίες πινάκων είναι πρόβλημα σ' όλο τον κόσμο και η Βουλγαρία δεν αποτελεί εξαίρεση. Εκπληκτικά μεγάλη παραγωγή πλαστών έργων τέχνης παρατηρείται στη βουλγαρική αγορά δημοπρασιών από δεκαετίες. Κάποιες φορές παράνομα αντίγραφα πλασάρονται ακόμη και σε υψηλότερες τιμές από τα πρωτότυπα. Αυτή η "επιχείρηση" είναι άνετη για πολλούς, ανάμεσα στους οποίους έμποροι και ζωγράφοι. Έργα ποιών ζωγράφων είναι συχνότερα αντικείμενο πλαστογραφίας; Περισσότερα μάθαμε από τον Εμίλ Τσούσεφ, αναστηλωτή πινάκων, διευθυντή οίκου δημοπρασιών και γκαλερί στο κέντρο της Σόφιας.

"Το σημαντικότερο είναι πόσο κοστίζουν τα έργα ενός ζωγράφου. Όσο μεγαλύτερες είναι οι τιμές των πρωτοτύπων έργων, τόσο συχνότερα γίνονται αντικείμενο πλαστογράφησης, απλώς γιατί πρόκειται για εμπόριο. Πολύ σπάνια πλαστογραφούνται έργα ζωγράφων που δεν πουλιούνται σε υψηλές τιμές. Συχνότερα είναι τα πλαστά αντίγραφα έργων των Βλαντιμίρ Ντιμιτρόφ, Ζλάτιου Μπογιατζίεφ, Τσάνκο Λαβρένοφ, Μπορίς Ντένεφ, Νταναήλ Ντέτσεφ, Νικόλα Τάνεφ κ. ά. Ανάμεσα στους γνωστότερους 20 παλιούς Βουλγάρους ζωγράφους, έργα τουλάχιστον 19 εξ αυτών είναι αντικείμενο πλαστογραφίας".

Η βουλγαρική τέχνη εκτιμάται υψηλά, κυρίως όμως στα σύνορα της χώρας. Από χρόνια στην αγορά η ζήτηση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Αυτός είναι ο λόγος τα πλαστά αντίγραφα να αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των έργων που προσφέρονται στις δημοπρασίες. Υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες οι συλλέκτες αγοράζουν έργα τέχνης για χιλιάδες λέβα και στη συνέχεια καταλαβαίνουν ότι είναι πλαστά, αλλά είναι ήδη αργά να ληφθούν μέτρα.

Περισσότερα για το θέμα μαθαίνουμε από την Κριστίνα Μπέλεβα, αναστηλώτρια στην Εθνική Πινακοθήκη: "Η αγορά είναι αρκετά συρρικνωμένη. Τα έργα είναι λίγα. Η περίοδος, κατά την οποία έχουμε κοσμική τέχνη, είναι 100 χρόνια περίπου. Τα ελεύθερα έργα τέχνης ήδη κατανεμήθηκαν στις ιδιωτικές συλλογές. Οι πλαστές πίνακες είναι προσιτοί σε ανθρώπους που θέλουν να ονομαστούν συλλέκτες. Υπάρχουν, όμως, συλλογές που αποτελούνται από 80% πλαστών έργων, αλλά οι ιδιοκτήτες τους δε θέλουν να το παραδεχτούν. Υπάρχουν και άνθρωποι που αρνιούνται να λάβουν επίσημο έγγραφο για την περιουσία τους. Έχουν επενδύσει μεγάλο ποσό και μ’ αυτόν τον τρόπο θα το χάσουν. Δε θέλουν να χάσουν και το καλό όνομά τους".

Φυσικά, πρέπει να γίνει διαφορά μεταξύ νόμιμο αντίγραφο και πλαστό αντίγραφο. Κάποιοι συλλέκτες ικανοποιούνται με πίνακες, για τους οποίους είναι σαφές ότι δεν είναι τα πρωτότυπα. Σε τι διαφέρουν τα νόμιμα από τα παράνομα αντίγραφα; Μας εξηγεί ο Εμίλ Τσούσεφ: "Το αντίγραφο πρέπει να διαφέρει από το πρωτότυπο. Το μέγεθός του συνήθως πρέπει να είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο από το μέγεθος του πρωτότυπου. Τα πλαστά αντίγραφα έχουν σκοπό να παρασταθούν ως έργα του πρωτότυπου ζωγράφου. Τα νόμιμα αντίγραφα υπογράφονται με ημερομηνία, όνομα κλπ. Αυτό ορίζεται στον Νόμο περί Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για να κατασκευαστεί αντίγραφο πίνακας, που είναι στην Εθνική Πινακοθήκη, απαιτείται άδεια από εκεί, πληρώνονται δικαιώματα κλπ".

Σύμφωνα με τους ειδικούς στον τομέα, πιο δύσκολα πλαστογραφούνται ακουαρέλες, γιατί ένα μικρό λάθος μπορεί να είναι ολέθριο και όλα πρέπει να αρχίσουν απ’ την αρχή. Για να γίνει ποιοτικό πλαστό αντίγραφο, πρέπει να ζωγραφιστεί από επιδέξιο ζωγράφο, ο οποίος με καθαρή καρδιά πουλάει το ταλέντο του για χρήματα. Ο άνθρωπος αυτός ξέρει ότι δε θα τιμωρηθεί γιατί προς το παρόν οι κυρώσεις κατά του εγκλήματος αυτού είναι ελάχιστες, κυρίως πρόστιμα. Σύμφωνα με τον Νόμο περί Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τα μέτρα είναι αυστηρότερα για εμπόρους που πλασάρουν πίνακες, που ζωγραφίστηκαν πριν από πάνω από 50 χρόνια, χωρίς έγγραφο προέλευσης. Οι κυρώσεις εδώ είναι φυλάκιση 2 έως 6 χρονών.

Οι πλαστογραφίες έργων τέχνης αποτελούν επιδημία που θα συνεχιστεί μέχρι που ληφθούν σοβαρότερα νομοθετικά μέτρα κατά των ανθρώπων που προσβάλλουν τη δημιουργία μεγάλων ζωγράφων στο όνομα της εμπορίας.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
Φωτογραφίες: Λουίζα Λάζαροβα και προσωπικό αρχείο