Βούλγαρος άγιος, συνθέτης, μουσικός θεωρητικός, ο Ιωάννης ο Κουκουζέλης είναι μια από τις πιο σημαντικές φιγούρες στην εκκλησιαστική μουσική του Μεσαίωνα. Γεννήθηκε το 1280 με μητέρα Βουλγάρα και σπούδασε στην αυτοκρατορική σχολή μουσικής στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν προικισμένος με μια εξαιρετικά όμορφη φωνή, γι’ αυτό από μικρός τον αποκαλούσαν τον Αγγελόφωνο. Ο Ιωάννης ο Κουκουζέλης θεωρείται ο θεμελιωτής της βουλγαρικής σχολής μουσικοσυνθετών.

Πριν από 50 χρόνια στη χώρα μας γυρίστηκε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Αγίου Ιωάννη του Κουκουζέλη – πρόκειται για το πρώτο βουλγαρικό έργο, στο οποίο ακούγεται εκκλησιαστική μουσική, σύμφωνα με την Τάνια Ντογκάνοβα-Χριστοβα, το μόνο ζωντανό μέλος της δημιουργικής ομάδας. Όπως συμβαίνει τότε, η ταινία προβάλλεται πρώτα μπροστά σε Καλλιτεχνικό Συμβούλιο. Εγκρίθηκε, άλλα δεν έφτασε στο κοινό – εκπρόσωποι των κυβερνώντων, αρμόδιοι για την «ιδεολογική καθαρότητα» στη σοσιαλιστική Βουλγαρία σταμάτησαν την προβολή του στο κοινό. Ακόμη όταν η κα Χρίστοβα εργαζόταν πάνω στην ταινία, την επέτρεψαν να επιλέξει μόνο λίγα λεπτά μουσική του Κουκουζέλη. Η εξήγηση - είναι απαράδεκτο εκκλησιαστική μουσική να ακούγεται έξω από τους ναούς, αυτό θεωρείται «θρησκευτική προπαγάνδα». Αλλά η κα Χρίστοβα, η οποία είναι γνωστή διευθύντρια χορωδίας, οργανώνει τις ηχογραφήσεις τουλάχιστον δέκα όμορφων ασμάτων που ακούγονται στο έργο. Για τον λόγο αυτό «Ο Αγγελόφωνος» απαγορεύεται στη Βουλγαρία. Αμέσως η ταινία διαδίδεται, αφού αγοράστηκε από 40 χώρες σε όλο τον κόσμο, και αργότερα προβλήθηκε σχεδόν σε όλα τα πολιτιστικά μας κέντρα στο εξωτερικό. Η καθυστερημένη πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ είναι στις 2 Δεκεμβρίου, στις έξι το βράδυ, στο City Mark Art Center.

«Μια καθυστερημένη, αλλά αληθινή συνάντηση» - έτσι η Τάνια Χρίστοβα (στη φωτογραφία δεξιά) χαρακτηρίζει την εκδήλωση, που θα συνοδευτεί και από συναυλία, που περιλαμβάνει έργα του Ιωάννη του Κουκουζέλη. Στη συναυλία Θα λάβουν μέρος το Πανεπιστημιακό Σύνολο για Παλαιά Μουσική του Πανεπιστημίου της Σόφιας «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας» υπό την διεύθυνση της Κρασιμίρα Τσοτσομάνοβα, και η χορωδία «Τα παιδιά του Ορφέα» υπό τη διεύθυνση της Βενέτσια Καραμάνοβα.

Η Τάνια Ντογκάνοβα-Χριστόβα είναι ιδρύτρια και επί πολλά χρόνια καλλιτεχνική διευθύντρια του συνόλου μουσικής δωματίου «Ιωάννης ο Κουκουζέλης» - ανδρικό φωνητικό σύνολο, το οποίο επί δεκαετίες προωθούσε τη μουσική του πρώτου Βουλγάρου συνθέτη στον κόσμο.

«Ο Ιωάννης ο Κουκουζέλης δημιουργεί το πρώιμο στυλ σύνθεσης στη μουσική τέχνη. Δύο αιώνες αργότερα, στα έργα του Μότσαρτ εμφανίζεται αυτή η γλαφυρότητα και δεξιοτεχνία, που είναι παρούσα στα φωνητικά έργα του Κουκουζέλη. Έτσι, τα έργα του εξακολουθούν να είναι η «μάστιγα των τραγουδιστών» - δηλαδή δυσκολεύουν τους ερμηνευτές. Ιδιαίτερα κάποιες από τις ψαλμωδίες του.Να μην ξεχνάμε μια άλλη πολύ σημαντική συμβολή του Κουκουζέλη, ο οποίος μετέβαλε τη συμβολική βυζαντινή μουσική γραφήτων μελωδιών μέχριτότε. Ήταν μια καταπληκτική προσωπικότητα, η μουσική του είναι πολύ όμορφη. Είμαι σίγουρη ότι το ντοκιμαντέρ, έστω και γυρισμένο πριν μισό αιώνα, θα προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον.»

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο