Η τεχνολογική επανάσταση, η οικονομική κρίση και ο αυξανόμενος ρόλος των κοινωνικών δικτύων είναι ανάμεσα στις βασικές προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Για να ενθαρρύνει τον διάλογο πάνω σ’ αυτά τα επίκαιρα θέματα, το μιντιακό πρόγραμμα «Νοτιοανατολική Ευρώπη» του ιδρύματος «Κόνραντ Αντενάουερ» οργάνωσε στη Σόφια στις 28 Μαρτίου διεθνή συνδιάσκεψη, στην οποία έλαβαν μέρος δημοσιογράφοι, επιστήμονες, εκπρόσωποι των επιχειρηματικών κύκλων στον τομέα των ΜΜΕ και θεσμοί από 12 κράτη. Αφορμή ήταν η παρουσίαση έρευνας για τη μοντέρνα δημοσιογραφική εκπαίδευση ανάμεσα σε 531 φοιτητές από τη Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Κροατία και Αλβανία.

Εδώ και 10 χρόνια το μιντιακό πρόγραμμα υποστηρίζει την ανεξάρτητη και ποιοτική δημοσιογραφία στην Νοτιοανατολική Ευρώπη ως σημαντική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της δημοκρατίας στην περιοχή. Λεπτομέρειες για την έρευνα μας παρουσίασε ο διευθυντής του προγράμματος Κριστιάν Σπαρ:

«Η δημοσιογραφική εκπαίδευση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη πραγματοποιείται βασικά στα πανεπιστήμια, τα οποία, όμως, εστιάζονται στη θεωρία. Κάναμε έρευνα ανάμεσα στους φοιτητές από την περιοχή, οι οποίοι δήλωσαν σαφώς, ότι χρειάζονται περισσότερη πρακτική εκπαίδευση και τεχνικό εξοπλισμό. Είναι πρόκληση για τα πανεπιστήμια, και όχι μόνο γι’ αυτά. Χρειαζόμαστε έναν καλύτερο διάλογο μεταξύ των πανεπιστημίων, των ΜΜΕ και των κυβερνήσεων, για να βελτιώσουμε την εκπαίδευση των νεαρών δημοσιογράφων.»

Η έρευνα δείχνει επίσης τάση γυναικοκρατίας σ’ αυτό το επάγγελμα. Άλλα συμπεράσματα από την έρευνα αναφέρει η μάνατζερ επικοινωνίας του μιντιακού προγράμματος Μανουέλα Ζλάτεβα:

«Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός, ότι το 34% των ερωτηθέντων θέλουν να σπουδάσουν δημοσιογραφία, επειδή αυτό είναι το όνειρό τους. Το ίδιο ποσοστό απαντούν, ότι θέλουν να σπουδάσουν, επειδή επιθυμούν να δεσμευτούν με σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Έχουμε, δηλαδή μια εξιδανικευμένη ιδέα για το επάγγελμα του δημοσιογράφου. Από την άλλη, στην ερώτηση εάν θέλουν να μείνουν να δουλεύουν σ’ αυτόν τον χώρο, το 50% απαντούν, ότι προτιμούν να γίνουν υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων ή να αποκατασταθούν επαγγελματικά όπου αλλού μπορούν να βρουν δουλειά. Όσον αφορά τη Βουλγαρία, το 60% θέλουν να μείνουν στο επάγγελμα, ένα πολύ καλό αποτέλεσμα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής.»

Συχνά οι φοιτητές γνωρίζουν τις νέες τεχνολογίες καλύτερα από τους καθηγητές τους, αλλά ο ρόλος τους είναι να τους μάθουν σε επαγγελματικά στάνταρ, που όλο και συχνότερα λείπουν στη σύγχρονη copy/pasteδημοσιογραφία.

Σύμφωνα με τη διδάκτορα Γιονίλα Γκοντόλε από το Πανεπιστήμιο Τιράνων, χαρακτηριστική για την περιοχή είναι η μικρή, αλλά δυναμικά αναπτυσσόμενη αγορά ΜΜΕ:

«Ο αριθμός των καταγραμμένων ηλεκτρονικών ΜΜΕ στην Αλβανία αυτή τη στιγμή υπερβάλλει τα 250. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται καλό, αλλά προκαλεί ανησυχία η ποιότητά τους και η έλλειψη δημοσιογραφικού επαγγελματισμού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι δεν έχουμε παραδόσεις στην ελεύθερη δημοσιογραφία, τα ΜΜΕ έπρεπε γρήγορα να προσαρμοστούν στο νέο σύστημα και τον νέο τους ρόλο μεσολαβητή ανάμεσα στην πολιτική, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία.»

Ο καθηγητής Μιρολιούμπ Ραντόικοβιτς από το Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου διαπιστώνει τάση μείωσης του αριθμού των φοιτητών:

«Η επαγγελματική εκπαίδευση στη Σερβία έφτασε την ακμή της πριν 5 χρόνια – τότε είχαμε περίπου 8 πανεπιστήμια, όπου υπήρχε η ειδικότητα δημοσιογραφία. Τώρα έμειναν μόνο τρία κρατικά και ένα ιδιωτικό, επειδή ο αριθμός των φοιτητών κάθε χρόνο μειώνεται. Από την άλλη, με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών ο σύγχρονος δημοσιογράφος πρέπει να κάνει τα πάντα – να γράφει, να φωτογραφίζει, να κάνει το μοντάζ κλπ. – δηλαδή βαθμιαία εξαφανίστηκαν τα επαγγέλματα γύρω από την δημοσιογραφία. Ως αποτέλεσμα πολλοί δημοσιογράφοι έμειναν χωρίς δουλειά και αυτό οδήγησε σε μείωση των μισθών. Έτσι η δημοσιογραφία έγινε ένα επάγγελμα, που δεν είναι τόσο ελκυστικό.»

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ραντόικοβιτς, ο αυξανόμενος ρόλος της δημοσιογραφίας των πολιτών δεν πρέπει, αλλά και δεν μπορεί να εκτοπίσει την επαγγελματική:

«Στη δημοσιογραφία των πολιτών υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, επειδή εκεί μπορεί να γράφει κανείς χωρίς καμία ευθύνη, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ο κειμενογράφος, οι νόμοι δεν προβλέπουν ποινές και προ πάντων λείπει ηθική. Για να επιβιώσει η επαγγελματική δημοσιογραφία πρέπει να επιστρέψει στα σημαντικότερα ιδανικά της – να υπηρετεί την αλήθεια, να είναι επίκαιρη, να είναι ακριβής και να ακολουθεί τον κώδικα επαγγελματικής δεοντολογίας.»

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα

Φωτογραφίες: kas.de