Οι Βούλγαροι είναι μέρος των δυναμικών μεταναστευτικών εξελίξεων ανά τον κόσμο που οφείλονται σε οικονομικούς και πολιτικούς λόγους και φυσικές καταστροφές. Μελετητές από το Ινστιτούτο Εθνολογίας και Λαογραφίας με Εθνογραφικό Μουσείο της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών διεξήγαγαν μεγάλης κλίμακας έρευνα για τις πολιτιστικές πρακτικές των βουλγαρικών κοινοτήτων στο εξωτερικό. Επί τρία χρόνια οι επιστήμονες επισκέφτηκαν 17 χώρες και συναντήθηκαν με 305 βουλγαρικές οργανώσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, για να μελετήσουν τους τρόπους, με τους οποίους διατηρούν τον πολιτισμό τους. Αυτό που είναι κοινό για όλες τις κοινότητες είναι η βουλγαρική γλώσσα, η ορθόδοξη θρησκεία, το εορτολόγιο, η παράδοση, η λογοτεχνία και η κουζίνα. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία των οργανώσεων προέρχεται στις περισσότερες περιπτώσεις από τους ίδιους τους μετανάστες σαν ανάγκη επικοινωνίας και κοινής δράσης.

«Οι πολιτικές οφείλονται συνήθως σε κοινωνική πίεση», λέει ο αρχηγός της ερευνητικής ομάδας υφηγητής Βλαντιμίρ Πέντσεφ. - Δυστυχώς η γνώμη των πολιτών της Βουλγαρίας είναι πως εμείς είμαστε ήρωες, γιατί μείναμε εδώ, ενώ αυτοί που έφυγαν για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή είναι προδότες. Αυτό είναι κλισέ και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Αυτοί οι άνθρωποι επίσης αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ένα ξένο και συχνά εχθρικό περιβάλλον και εκτός αυτού στηρίζουν οικονομικά τους οικείους τους, που έμειναν πίσω και τους λείπουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο είναι και χρήσιμοι για τη χώρα τους.»

Ο θεσμός που κυρίως ενώνει τους βουλγάρους μετανάστες είναι τα κυριακάτικα σχολεία, όπου το 1/5 των παιδιών περνάνε τον ελεύθερο χρόνο τους, μιας και τις υπόλοιπες μέρες πηγαίνουν στα σχολεία της κοινότητας που τα φιλοξενεί. Αυτά τα σχολεία συχνά βρίσκονται σε απομακρυσμένα μέρη και αυτό απαιτεί χρόνο και κόπο από την πλευρά των γονέων, των παιδιών και των εθελοντών δασκάλων, που την υπόλοιπη εβδομάδα εργάζονται για τον επιούσιο.

«Το εκπαιδευτικό σύστημα εκτός συνόρων οργανώνεται χάρη στις προσπάθειες των γονέων και των δασκάλων και το κίνητρο είναι η διαφύλαξη της βουλγαρικής συνείδησης», λέει η υφηγήτρια Μαριάνκα Μπορίσοβα που συμμετείχε επίσης στην ερευνητική ομάδα.

Το 2007 ιδρύθηκε Ένωση των Βουλγαρικών Σχολείων του Εξωτερικού, η οποία μεσολαβεί μεταξύ των εκπαιδευτικών θεσμών εκτός συνόρων και του Υπουργείου Παιδείας. Ξεκίνησε και Εθνικό Πρόγραμμα «Μητρική γλώσσα και πολιτισμός εκτός συνόρων» που βοηθά οικονομικά τις σχολικές δραστηριότητες.

«Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα βουλγαρικά σχολεία του εξωτερικού είναι η έλλειψη δασκάλων βουλγαρικής γλώσσας για τα παιδιά μικρής ηλικίας», λέει η διδάκτωρ Λίνα Γκέργκοβα που παρουσίασε τη δουλειά της ερευνητικής ομάδας. - Γι’ αυτό κάναμε έκκληση στους βουλγαρικούς θεσμούς να στηρίξουν τη δημιουργία βουλγαρικών νηπιαγωγείων στις χώρες, όπου υπάρχουν βουλγαρικές κοινότητες, έτσι ώστε τα παιδιά των μεταναστών να έχουν την ευκαιρία να μαθαίνουν από νωρίς τη μητρική τους γλώσσα.»

Ο επόμενος θεσμός που παίζει ρόλο στη ζωή των Βουλγάρων του εξωτερικού είναι η εκκλησία.

Ο ρόλος της εκκλησίας στις βουλγαρικές κοινότητες του εξωτερικού είναι λίγο διαφορετικός από αυτόν στη Βουλγαρία, λέει η υφηγήτρια Κάτια Μιχάηλοβα. Στο εξωτερικό οι μετανάστες πρώτα συγκεντρώνονταν σε εκκλησιαστικές επιτροπές, ίδρυαν εκκλησίες και έπειτα έβρισκαν χρηματοδότηση, έχτιζαν το κτίριο, έφτιαχναν σχολείο και παραδοσιακά συγκροτήματα. Σε μερικές χώρες οι εκκλησιαστικές κοινότητες συνεργάζονται με ντόπιες χριστιανικές οργανώσεις και διοργανώνουν μαζί φεστιβάλ και άλλες δραστηριότητες.

Τη δράση των παραδοσιακών συγκροτημάτων του εξωτερικού στηρίζει η Ένωση Βουλγαρικών Παραδοσιακών Συγκροτημάτων που βοηθά στην εύρεση φορεσιών και για τη λύση άλλων προβλημάτων. Η παραδοσιακή κουλτούρα χάνει στον συναγωνισμό με την κλασσική μουσική και οι σύλλογοι κάνουν έκκληση για πιο μεγάλη πρόσβαση στις διακρατικές εκδηλώσεις. Αυτό θα είναι δυνατόν όταν στο εξωτερικό αρχίσουν να δρουν βουλγαρικά πολιτιστικά κέντρα, αλλά αυτό απαιτεί να ξεκαθαριστούν οι διαδικασίες για την καταγραφή τους.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα