Στις 30 Νοέμβριου η εκκλησία τιμά τη μνήμη του Άγιου Απόστολου Ανδρέα Πρωτόκλητου, ο οποίος μετά την ίδρυση της πρώτης Εκκλησίας ήταν ο πρώτος που κήρυξε στα μέσα του 1ου αιώνα τον Λόγο του Χριστού στα εδάφη γύρω από τον Εύξεινο Πόντο, τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ήπειρο, μερικά από τα όποια αργότερα περιλαμβάνονται στο βουλγαρικό κράτος.

Στη χώρα μας η ημέρα αυτή σχετίζεται με καθιερωμένα παραδοσιακά έθιμα. Η Ημέρα του Αγίου Ανδρέα /Αντρέεβντεν/, που στο βουλγαρικό φολκλόρ ονομάζεται επίσης «Αντρέγιουφντεν», «Αντρέα», «Ντρέγιουφντεν» και Μέτσκιν ντεν (ημέρα της αρκούδας) αποτελεί μέρος των γιορτών, που σχετίζονται με τη διασφάλιση της καρποφορίας για το επόμενο έτος και την προστασία της. Η πιο δημοφιλή είναι η τελετή, στην οποία βρασμένο καλαμπόκι και διάφορα άλλα όσπρια ρίχνονται προς τα πάνω, ενώ ταυτόχρονα απευθύνονται ευχές.

Σύμφωνα με την παράδοση, μια φορά όταν ο Άγιος Ανδρέας όργωνε το χωράφι του, από το δάσος βγήκε μια αρκούδα. Κινούμενη από την πασίγνωστη αρκουδίσια όρεξη, αυτή έφαγε το βόδι του. Τότε ο Άγιος Ανδρέας θύμωσε, την έζεψε στο αλέτρι και την ανάγκασε να οργώσει το χωράφι του. Ανεξάρτητα από τις πολυάριθμες εκδοχές αυτής της παράδοσης, το νόημά της παντού είναι η ίδια - ο Άγιος Ανδρέας είναι τόσο ισχυρός, που είναι ο παναγνωρισμένος νικητής της αρκούδας, ενός ζώου, που είναι αντικείμενο λατρείας.

Η μυθοποιημένη μορφή της αρκούδας συνδέεται με έθιμα, τα οποία τελούνται ακριβώς την Ημέρα του Αγίου Ανδρέα, που αποκαλείται και «Ημέρα της αρκούδας». Ήδη από το προηγούμενο βράδυ η νοικοκυρά ετοιμάζει καλαμπόκι, σιτάρι, κριθάρι, φακές - όλα, όσα σπέρνονται. Τα βράζει όλα, οπωσδήποτε σε καινούργιο αγγείο, για να μεγαλώνουν. Ενώ το πρωί κάθε μέλος της οικογένειας ρίχνει σπόρους προς τα πάνω στην καμινάδα. Ας υπενθυμίσουμε, ότι η καμινάδα είναι ένα από τα ιερά μέρη στο σπίτι - σύνδεση και όριο μεταξύ του γήινου και του ουράνιου. Με την πίστη, ότι η αρκούδα είναι εκπρόσωπος του υπερπέραντος, λένε: «Πάρε, αρκούδα, βραστό καλαμπόκι, να μην τρως ωμό και να μην πειράζεις τους ανθρώπους και τα ζωντανά!». Το έθιμο αυτό τελείται για γονιμότητα και προστασία από τις ζημιές, που οι αρκούδες προξενούν στους ανθρώπους.

Ο μεγάλος Βούλγαρος εθνολόγος Ντιμίταρ Μαρίνοφ γράφει, ότι σε διάφορες λαογραφικές περιοχές της Βουλγαρίας υπάρχουν διάφορα έθιμα σχετικά με τη γιορτή αυτή. Για παράδειγμα, στην περιοχή της Νόβα Ζαγκόρα εκείνη την ημέρα έκαναν popcorn και έβραζαν σιτάρι – επίσης για την αρκούδα ή για καλή σοδειά. Σε άλλα μέρη το βραστό σιτάρι διανεμόταν σε συγγενείς και γείτονες. Σε κάποιους οικισμούς της περιοχής της πόλης Τέτεβεν στο αγγείο εκτός από το καλαμπόκι, έβαζαν φρούτα - αχλάδια, δαμάσκηνα, σπόρους κολοκύθας... Στο Παναγκιούριστε, έριχναν «έξω από την καμινάδα», για να είναι γερή η αρκούδα. Σε μερικές περιοχές, καθάριζαν το σιτάρι, το οποίο αργότερα έπρεπε να αλεσθεί – και να γίνει αλεύρι για να είναι καλή η νέα σοδειά και να έχει περισσότερο αλεύρι.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: αρχείο