Ο χρόνος κατατρώει τα υφάσματα, αλλά ακόμα και ένα μόνο από τα νήματα των παραδοσιακών φορεσιών διηγείται για χαρές και πόνο, για έρωτα, ευτυχία και λύπες.

Μέσα σε κάθε ρούχο ζουν ιστορίες, λέει η ζωγράφος Ροσίτσα Ράντεβα, η οποία εδώ και 4 χρόνια ανακαινίζει παραδοσιακές βουλγάρικες φορεσιές. Σκοπός της είναι να τους ξαναδώσει την ζωντάνια και την ομορφιά τους, αλλά και με κάθε βελονιά συνδέεται συναισθηματικά με τα κεντήματα και τα διαφορετικά κομμάτια που τις αποτελούν.

Αυτή τη στιγμή η Ροσίτσα ανακαινίζει μια μάλλινη ποδιά. Της την έφερε ένας νέος άντρας, ο Νικολάι Καλαϊτζίεφ, ο οποίος της διηγήθηκε την ιστορία της γυναίκας από το σόι του στην οποία ανήκε, τρεις γενιές πίσω.

Λεγόταν Ζλάτα και ήταν από το Τσεπελάρε, μεταφέρει τη διήγηση η Ροσίτσα. Παντρεύτηκε κάποιον πρόγονο του Νικολάι γύρω στο 1914. Το νυφικό της το έραψε μόνη της όπως όλα τα κορίτσια της εποχής, αλλά ένα χρόνο μετά το γάμο ο άντρας της σκοτώθηκε στον Α΄ Παγκόσμιο και την άφησε χήρα να φροντίζει το γιο τους στο σπίτι των γονιών του. Το παιδί μεγάλωσε και έγινε δάσκαλος, αλλά και ιδρυτής του ανσάμπλ «100 καμπά γκάιντες». Την εποχή εκείνη οι γυναίκες πίστευαν πως αν κόψεις το νυφικό σου δεν μπορεί κανείς να σ’ αναγκάσει να ξαναπαντρευτείς, ενώ μετά το θάνατό σου ανεβαίνεις από αυτό το κομμάτι ύφασμα στον ουρανό και μόνο χάρη σ’ αυτό μπορεί να σ’ αναγνωρίσει ο αγαπημένος σου σύζυγος.

Σε μια άλλη περίπτωση μια γυναίκα έφερε στη Ροσίτσα να συντηρήσει ένα εξάρτημα από παιδική στολή από την περιοχή των Σόπων. Πρόκειται για ένα γαϊτάνι με κάμποσες σειρές χρυσές παγιέτες, τις οποίες εκείνη δυσκολεύτηκε πολύ να αντικαταστήσει, αναζητώντας μάστορες που να κατέχουν ξεχασμένες τέχνες και αυθεντικά στοιχεία και υλικά.

Όλα όσα κάνω είναι χειροποίητα, λέει η συντηρήτρια. Προσπαθώ να μην φαίνεται η ανάμειξή μου και κάθε στιγμή αν βρω καλύτερο κομμάτι μπορώ να αντικαταστήσω ό, τι έχω κάνει. Δεν είμαι απλά τεχνίτρια, είμαι καλλιτέχνιδα.

Στο παρελθόν τα ρούχα ενέπνεαν σεβασμό στους ανθρώπους και γιατί φτιάχνονταν με πολύ προσπάθεια, και γιατί φυλούσαν κομμάτι από την ψυχή του υφαντή. Οι άνθρωποι συχνά κληρονομούν κομμάτια από φορεσιές, γιατί τα ρούχα δεν ήταν πολλά και φοριόντουσαν μέχρι να καταστραφούν. Είναι τυχεροί όσοι καταφέρνουν να διασώσουν ολόκληρες φορεσιές, αλλά και τότε είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν αντρικές γιορτινές ενδυμασίες, γιατί το έθιμο επέβαλλε οι άντρες να θάβονται μ’ αυτές.

Οι αυθεντικές φορεσιές είναι φορτισμένες ενεργειακά, λέει η Ροσίτσα. Έτσι επιδρούν στους ανθρώπους που τις φορούν. Εγώ η ίδια έχω θρακικά πουκάμισα, τα οποία με κάνουν να αισθάνομαι και να δρω με διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν με τον οποίο το κάνω όταν φοράω σύγχρονα ρούχα. Οι φορεσιές μας μεταμορφώνουν και μας κάνουν χαρακτηριστικούς.

Μακάρι οι νέοι άνθρωποι να μην αφήνουν να χάνεται αυτός ο παραδοσιακός μας πλούτος και να στραφούν ξανά στα ρούχα που διαφυλάττουν τον μοναδικό μας πολιτισμό.

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο