Το Σπίτι-Μουσείο Ντόμπρι Βοϊνίκοφ, βρίσκεται στην καρδιά του Σούμεν - της γενέτειρας πολλών εξεχόντων Βούλγαρων οι οποίοι συνέβαλαν στην ανάπτυξή της ως πνευματικού, πολιτικού και οικονομικού κέντρου της Βουλγαρίας στην περίοδο της Αναγέννησης. Ένα περίεργο γεγονός της ιστορίας της πόλης αποκαλύπτει επιστολή του χατζή Μηνάσα Παζασκιάν, η οποία βρίσκεται στο οδοιπορικό του «Ταξίδι στην Πολωνία και αλλού», που εκδόθηκε στη Βενετία το 1830. Εκεί, ο αρμένιος περιηγητής περιγράφει τη μουσική θεατρική παράσταση, αφιερωμένη στους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, «Βραδινό θέαμα», η οποία δόθηκε στο θέατρο της πόλης, σαν κάτι το παραδοσιακό. Αυτή είναι η πρώτη έγγραφη μαρτυρία για τη γιορτή των δυο αγίων στη Βουλγαρία. Και πάλι στο Σούμεν εμφανίζεται ένα από τα πρώτα κοινοτικά πολιτιστικά κέντρα της Βουλγαρίας (1856), η πρώτη θεατρική παράσταση, η πρώτη αστική ορχήστρα. Στην ιστορία της πόλης έχουν καταγραφεί πολλές «πρωτιές» σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, πολλές από τις οποίες συνδέονται με το όνομα του Ντόμπρι Βοϊνίκοφ. Στο Σπίτι-Μουσείο φυλάσσονται έγγραφα, χειρόγραφα, αντικείμενα, κοστούμια, που θυμίζουν την πολύπλευρη δραστηριότητά του.

Κατ’ αρχήν ήταν εκπαιδευτικός και στον τομέα αυτό κάνει μερικές από τις πρώτες «επαναστάσεις» του, εφαρμόζει την ευρωπαϊκή μέθοδο γραφής στο πεντάγραμμο, γράφει μερικά από τα πρώτα σχολικά βιβλία Ιστορίας και Γραμματικής, μας πληροφορεί η Κρασιμίρα Τσαλάκοβα, επιμελήτρια του μουσείου και ένθερμος θαυμαστής και ερευνητής του έργου του.

Δεν αγαπούσε τις τότε «καθοδηγητικές» μεθόδους διδασκαλίας και εφήρμοσε τη διδασκαλία μέσω των συζητήσεων σε θέματα που προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών του. Από την μαθητική του ηλικία, ο Ντόμπρι Βοϊνίκοφ είναι ένας εξέχων μουσικός. Ήταν από τους πρώτους συμμετέχοντες στην πρώτη βουλγαρική ορχήστρα ευρωπαϊκού τύπου που δημιουργήθηκε στο Σούμεν από τον Μιχάι Σαφράν (1850). Όταν ο Σαφράν εγκατέλειψε την πόλη, παρέδωσε τη σκυτάλη στον Ντόμπρι Βοϊνίκοφ, τον πρώτο βούλγαρο που διεύθυνε παρόμοια ορχήστρα.

Στη συνέχεια ο Βοϊνίκοφ ανακαλύπτει το θέατρο και τη μουσική ως μέσο για την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης. Στην ρουμανική πόλη Βραΐλα, το 1864, δημιουργεί θίασο που παίζει τα βουλγαρικά ιστορικά δράματα που γράφει ο ίδιος και τα οποία τραβούν την προσοχή πολλών βούλγαρων μεταναστών. Ένας απ’ αυτούς είναι ο Χρίστο Μπότεφ, ο οποίος συμμετέχει στο θίασο. Ο Ντόμπρι Βοϊνίκοφ δημιουργεί την πρώτη μικτή θεατρική ομάδα, στην οποία συμμετέχουν και γυναίκες. Στην ουσία, ο Βοϊνίκοφ παλεύει, μέσα από την τέχνη και την εκπαίδευση, για την απελευθέρωση της Βουλγαρίας. Εδώ θα προσθέσουμε και την Στράντζα, όπου συγκεντρώνονται οι βούλγαροι επαναστάτες, στους οποίους αναφέρεται ο Ιβάν Βάζοφ, σε ένα από τα πιο σημαντικά του έργα (Немили-недраги). Στις παραστάσεις έπαιξαν και γνωστοί επαναστάτες, όπως ο Χατζί Ντιμίταρ και ο Στέφαν Καρατζά. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι ορισμένα από τα τραγούδια γραμμένα του Βοϊνίκοφ τραγουδιόνταν και κατά τη διάρκεια των μαχών. Οι επαναστάτες ήταν εκείνοι που έκαναν τον ένοπλο αγώνα για την απελευθέρωση, αλλά πίσω τους στέκονταν προσωπικότητες όπως ο Ντόμπρι Βοϊνίκοφ.

Μετά από την παραμονή του σε διάφορες παραδουνάβιες πόλεις, ο Βοϊνίκοφ επιστρέφει στο Σούμεν το 1875 και βρίσκει να «τρεμοπαίζει» το φως του Θεάτρου και του Πολιτιστικού Κέντρου που δημιούργησε. Η σύζυγός του είναι η πρώτη γυναίκα που πήρε τη μεγάλη απόφαση να εμφανιστεί στη σκηνή στη Βουλγαρία. Το πιο δημοφιλές από τα έργα του είναι ο «Παρεξηγημένος πολιτισμός», το οποίο εξακολουθεί να είναι επίκαιρο.

Ο Ντόμπρι Βοϊνίκοφ είναι ένας σεμνός άνθρωπος, λέει η Κρασιμίρα Τσαλάκοβα, επιμελήτρια του Σπιτιού-μουσείου. Θεωρεί τα έργα του απλές μαθητικές εργασίες. Οι σύγχρονοι επιστήμονες βρίσκουν εύκολα ρωγμές σ’ αυτά. Όμως η αξία τους βρίσκεται στην πολιτιστική επανάσταση που ξεκινά. Μελοποιεί δημοτικά αλλά και μαθητικά τραγούδια και, για πρώτη φορά, εισάγει το πολυφωνικό τραγούδι στο σχολείο και ίδρυσε την πρώτη σχολική πολυφωνική χορωδία. Ο Βοϊνίκοφ συνειδητοποίησε την τεράστια δύναμη της τέχνης, θεωρεί τη μουσική και το θέατρο του αδιαίρετα και πιστεύει ότι μεταδίδουν ένα κοινό μήνυμα. Είναι συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Τα τραγούδια του ακούγονται στα θεατρικά έργα, και στα διαλλείματα τους. Όλα αυτά χρησιμοποιούνται ως βοηθήματα στη διδασκαλία και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Για μένα αυτός είναι ο αιώνιος δάσκαλος. Ακόμα και σήμερα, μας διδάσκει να είμαστε καλοί άνθρωποι, να είμαστε καλοί γείτονες, να είμαστε ταπεινοί, να αγαπούμε την πατρίδα μας και πάντα επιστρέφουμε σ’ αυτή.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης

Φωτογραφίες: museum-shumen.eu