Κάθε χρόνο στις 7 Ιανουαρίου οι ορθόδοξοι Χριστιανοί τιμούν την μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή που ήταν ξάδερφος του Ιησού και προετοίμασε το δρόμο του Σωτήρα, καλώντας τους ανθρώπους να μετανοήσουν. Όσους το έκαναν, τους βάφτιζε στα νερά του ποταμού Ιορδάνη, πράξη συμβολική για τον καθαρμό της ψυχής τους.

Η γιορτή αυτή είναι αμέσως μετά τα Θεοφάνεια όταν οι Χριστιανοί γιορτάζουν την βάφτιση του Ιησού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Χριστός ήταν τότε 33 χρονών και δεν είχε ανάγκη από μετάνοια, γιατί ήταν απόλυτα αγνός, αλλά αυτή ήταν η στιγμή που ο Θεός, μαζί με το Άγιο Πνεύμα, τον υπέδειξε σαν τον Υιό Του. Η νίκη του καλού επί του κακού, του Ιησού επί του θανάτου, αντικατοπτρίζεται και στην λαϊκή παράδοση.

Την ημέρα των Φώτων οι άνθρωποι πιστεύουν πως τελειώνουν οι επονομαζόμενες «βρώμικες ημέρες» και τα κακά πνεύματα, οι καλικάντζαροι, έχουν εκδιωχθεί ξανά, με διάφορες τελετουργίες για καθαρμό και αγιασμό, στον Κάτω Κόσμο.

Η τάξη επανέρχεται, τα κάλαντα τελειώνουν, οι μασκαράδες γυρίζουν στα σπίτια τους αφού λούσουν τον αρχηγό τους στη βρύση του χωριού.

Εκείνος τους υποδέχεται στο σπίτι του και τους κάνει το τραπέζι. Πριν αποχωριστούν πιάνουν τον χορό, με τον οποίο τελειώνουν τα έθιμα αυτής της ενότητας. Ο κύκλος έχει κλείσει και αρχίζει από την αρχή, ο ρυθμός της ζωής έχει αποκατασταθεί και ξεκινά η νέα καθημερινότητα.

Σε όλη την Βουλγαρία τα έθιμα συνδέονται με το πλύσιμο και το λούσιμο.

Όσοι δεν έχουν πέσει την προηγούμενη μέρα για το σταυρό στα κρύα νερά των ποταμών πλένονται από ομάδες «λουστών». «Ειδική περιποίηση» λαμβάνουν όσοι έχουν ονομαστική γιορτή, το μπάνιο δεν αποφεύγουν ούτε οι προύχοντες, ενώ κατά την τουρκοκρατία αντικείμενο ατιμώρητου μπουγελώματος γίνονταν ακόμα και οι μπέηδες και οι πασάδες.

Την μέρα αυτή στη Βουλγαρία οι κουμπάροι ραντίζουν με νερό τα ζευγάρια που έχουν παντρέψει και τα υποδέχονται στο σπίτι τους το βράδυ. Οι επισκέπτες φέρνουν πίτες και τυρόπιτες, κρασί και ρακή. Αυτή η ημέρα είναι επίσης αφιερωμένη στη φιλία και μπορούν να γίνονται οι άνθρωποι αδερφοποιητοί.

Αν την ημέρα του Αγίου Ιωάννη έχει χιόνι και πάγο θεωρείται πως η χρονιά θα είναι γόνιμη, πως όλοι μαζί και τα ζώα του σπιτιού θα είναι υγιείς. Από την ημέρα των Θεοφανείων στο παρελθόν ξεκινούσαν τα συνοικέσια και οι γάμοι, οι οποίοι συνεχίζονταν ως την αρχή της Πεντηκοστής, της νηστείας δηλαδή του Πάσχα. Οι γιορτές με τα τελετουργικά μπάνια τελειώνουν με την γιορτή των μαιών στις 8 Ιανουαρίου. 

Ο Άγιος Ιωάννης καλούσε τους ανθρώπους να μετανοήσουν και ξεσκέπαζε τις αμαρτίες τους χωρίς να ενδιαφέρεται για τον εαυτό του, μιας και ξυπνούσε το μίσος των υποκριτών. Ο πιο θιγμένος από τις αποκαλύψεις του αγίου ήταν ο τότε τετράρχης της Γαλιλαίας, Ηρώδης Αντύπας (4 π. Χ – 39 μ. Χ.), ο οποίος συζούσε με την χήρα του αδερφού του και ήταν σαγηνευμένος από την ξελογιάστρα κόρη της, τη Σαλώμη.

Η Σαλώμη χόρευε ημίγυμνη τυλιγμένη με διάφανα πέπλα και έλπιζε με αυτόν τον τρόπο να κερδίσει την προσοχή του Ιωάννη, με τον οποίο ήταν ερωτευμένη, αλλά εκείνος δεν έδινε καμία σημασία στα θέλγητρά της παρά την παρακινούσε συνέχεια να αλλάξει και να ζει μια πιο ενάρετη ζωή. Αντί να τον ακούσει η Σαλώμη καταλαβαίνοντας πως ο άγιος δεν θα αλλάξει ποτέ γνώμη ζήτησε από τον Ηρώδη να τον αποκεφαλίσει (31 μ. Χ.). Η επιθυμία της πραγματοποιήθηκε και η 29^η Αυγούστου έγινε η ημέρα που η Εκκλησία τιμά τον μαρτυρικό θάνατο του Ιωάννη, του τελευταίου προφήτη, που συνδέει την Παλαιά με την Καινή Διαθήκη.

Το μήνυμα που μεταφέρει στους αιώνες ο Ιωάννης είναι η ίδια χαρμόσυνη είδηση που φέρνει με κάθε ευκαιρία ο Θεός στους ανθρώπους και που αποτελεί τον πυρήνα κάθε ευαγγελίου. Ο Χριστός είναι «ο δρόμος, η αλήθεια και η ζωή» και μόνο ο καθαρμός της ψυχής, η συνειδητοποίηση των λαθών μας, η μετάνοια και η συγχώρεση ανοίγουν για την ανθρωπότητα τις Πύλες του Ουράνιου Βασιλείου.

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: BGNES