Το 2019 συμπληρώνονται 141 χρόνια από τη γέννηση του «παγκοσμίου φήμης Βούλγαρου ποιητή» Πέγιο Τότεφ Χατζιιβανοφ Κρατσόλοφ, γνωστού με το ψευδώνυμο Πεγιο Γιάβοροφ, που του έδωσε ο Βούλγαρος λόγιος Πέντσο Σλαβέικοφ το 1899. Ο λόγος, για τον όποιο ο Τοντόρ Ιβάνοφ, επιμελητής του σπίτι-μουσείου του ποιητή στο Τσιρπάναποκαλεί τον Γιαβοροφ "παγκόσμιο ποιητή", είναι ότι, τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 13 γλώσσες, ακόμακαι στα Αρμενικά και Κιργιζικά. Καθώς, επίσης, για την ζωή του στην Αυστρία, την Ελβετία και τη Γαλλία, γεγονός που έχει σημαντικό αντίκτυπο στα έργα του.

Η ποίηση και η πεζογραφία, του Γιάβοροφ επηρεάζονται τόσο από τη συμμετοχή του στους  εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες για τη Μακεδονία,όσο και από τις  κοινωνικές, υπαρξιακές ιδέες του και τις αντιλήψεις του για τον κόσμο. Ένα σημαντικό μέρος των ποιημάτων του  είναι αφιερωμένοστις δύο γυναίκες της ζωής του -  την Μίνα Τόντοροβα, αδελφή του δημιουργού Πέτκο Τόντοροφ και την Λόρα Καραβέλοβα , κόρη του πολιτικού Πέτκο Καραβέλοφ.

Ποιητής, κοινωνικός λειτουργός, μαχητής στους αγώνες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, ο Γιαβόροφ, μαθητής ακόμα, δείχνει το γνήσιο ποιητικό του ταλέντο.Ο πατέρας του αποφάσισε ότι, οι άνδρες  πρέπει να εργάζονται για αυτό ο Πέγιο σταμάτησε το σχολείο και οι δύο άρχισαν δουλειά ως τηλεγραφητές στην γενέτειρα τους πόλη Τσιρπάν. Αλλά συνεχίζει με την ποίηση, γεμάτη πάθος - ο Γιάβοροφ διαβάζει τη νύχτα και έτσι κάποια στιγμή το φως άρχισε να ερεθίζει τα μάτια του.Οι γονείς του ξαφνιάστηκαν από την επιθυμία του να κλείσουν το παράθυρο με τοίχο, αλλά την εκπλήρωσαν. Με τα χρόνια μεγάλωνε η επιθυμία του Γιάβοροφ να παραμένει μακριά από το φως.

Αργότερα, το 1900, όταν άρχισε δουλειά στο Πομόριε, οι ντόπιοι τον αποκαλούν  "σκιά" καθώς απομακρύνονταν από οτιδήποτε θα μπορούσε να βλάψει τα μάτια του. Ο φόβος να χάσει την όρασή του ήταν δικαιολογημένος, γιατί 14 χρόνια αργότερα τυφλώνεται πραγματικά. Μετά την αυτοκτονία της συζύγου του Λόρα, μπροστά του, ο Γιαβόροφ προσπάθησε να βάλει τέρμα στη ζωή του, γιατί δεν ήθελε να ζει χωρίς νόημα. Η πρώτη απόπειρα είναι ανεπιτυχής, αλλά ο πυροβολισμός τον τυφλώνει για πάντα. Συγκλονισμένος από αυτό, που συνέβηκε και από τις  συκοφαντίες και τις κατηγορίες για το ότι, είναι υπεύθυνος για το θάνατο της Λόρα, κάνειδεύτερη απόπειρα αυτοκτονίας.

Ο λόγος να υπενθυμίσουμε στιγμές από την ταραγμένη, γεμάτη με απώλειες και απογοητεύσεις  ζωή του ποιητή, είναι οι ημέρες του Γιάβοροφ, που ξεκινούν από την ημέρα της γέννησής του, την13η Ιανουαρίου, στο Τσιρπάν. Η γιορτής της λογοτεχνίας άρχισε πριν από 51 χρόνια. Περισσότερα για το πρόγραμμα και γιατί φέτος στο επίκεντρο θα είναι η αρμενική κοινότητα στη Βουλγαρία, εξηγεί ο  πρόεδρος του Ιδρύματος «Γιάβοροφ» Τόντορ Ιβανόφ:

Φέτος για άλλη μια φορά, ο ερευνητής της ζωής και του έργου του ποιητή Τσβετάν Ρακιόβσκι, θα ανάψει συμβολικά τη φλόγα της ποίησης του Γιάβοροφ μπροστά στη προτομή του, που υψώθηκε τον Οκτώβριο 1933, με την υποστήριξη των Αρμενίων από τις πόλεις Τσιρπάν και  Πλοβντιφ. Φέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από τη συγγραφή του ποιήματος του Γιάβοροφ "Αρμένιοι". Το έγραψε στις 7 Δεκεμβρίου, 1899 ενώ ζουσε στο Πομόριε, επηρεασμένος από τις συναντήσεις και τις συζητήσεις του με τους Αρμένιους για  τα δεινά του λαού τους. Το ίδιο βράδυ αναμένεται απαγγελία ποιημάτων των ποιητών Καμέλια Κόντοβα, Μαργαρίτα Πετκόβα και Ατανάς Καπράλοφ. Η λογοτεχνική βραδιά θα ολοκληρωθεί με συναυλία του κουαρτέτου "Σβετογκλάς". Την επόμενη μέρα θα εγκαινιάσουμε έκθεση των Αρμενίων καλλιτεχνών από το Πλόβνιφ, θα ακολουθήσει η πρεμιέρα της ταινίας του σκηνοθέτη Κονσταντίν Μπόνεφ «Ξεριζωμός», η οποία είναιαφιερωμένη στην γενοκτονία των Αρμενίων. Στις 15 Ιανουαρίου θα παρουσιάσουμε και τη νέα συλλογή που περιλαμβάνει 400 σελίδες γραμμένες από επιστήμονες,  καθηγητές σε βουλγαρικά πανεπιστήμια και την Ακαδημία Επιστημών της Βουλγαρίας, η οποία είναιαφιερωμένη στη ζωή και το έργο του Γιάβοροφ.

Ένα σημαντικό μέρος του προγράμματος της γιορτής είναι το Εθνικό Βραβείο Ποίησης, που φέρει το όνομα του ποιητή. Ιδρύθηκε το 1968 και απονέμεται κάθε πέντε χρόνια. Ανάμεσα στους κατόχους τουβραβείου, έργουτουγλύπτηΒλαντίμιρΚοντάρεφ,είναι οι γνωστοίβούλγαροιποιητέςΠάβελΜάτεφ, ΙβάνΝτίνκοφ, ΒαλέριΠετρόφ, ΧρίστοΦότεφ, ΚαλίνΝτόνκοφ κ.ά..

Παραδοσιακά, η λογοτεχνική γιορτή, αφιερωμένη στον Γιαβοροφ, γίνεται στο σπίτι του, ενώ το 2019 συμπληρώνονται και 65 χρόνια από την ίδρυση τουΣπίτιου-μουσείου του Πέγιο Γιάβοροφ στο Τσιρπάν


Μεταφραση: Πένκα Βέλεβα