Την 1^η Μαρτίου οι Βούλγαροι ανεξάρτητα από το σε ποιο μέρος του κόσμου βρίσκονται δένουν ο ένας στα χέρια του άλλου μάρτενιτσες – πλεγμένες κόκκινες και άσπρες κλωστές, σύμβολο υγείας, χαράς και επιτυχίας. Η κόκκινη κλωστή δένεται για δύναμη και υγεία, ενώ η άσπρη για μακροζωία. Ο σύγχρονες μάρτενιτσες μπορούν να είναι βραχιόλια, καρφίτσες και κολιέ, να έχουν διάφορα σχήματα και να είναι φτιαγμένες από διάφορα υλικά.

Η Ράλιτσα Κόλεβα φτιάχνει μάρτενιτσες εδώ και 20 χρόνια. Οι πρώτες, με τις οποίες βγήκε στην αγορά ήταν πλεκτές, αλλά σταδιακά διαφοροποίησε το εμπόρευμά της και αυτή τη στιγμή προτείνει πάνω από 200 μοντέλα.

Χρησιμοποιώ διάφορα υλικά, λέει εκείνη. Για διακόσμηση προτιμώ τις ξύλινες χάντρες, αλλά στους πελάτες αρέσουν και τα μεταλλικά στοιχεία, όπως τα νομίσματα. Αν χρησιμοποιώ πλαστικές χάντρες, προτιμώ την μονοχρωμία. Τα τελευταία χρόνια οι μάλλινες μάρτενιτσες είναι ξανά στη μόδα, αλλά οι νέοι πάντα ψάχνουν κάτι πιο σύγχρονο και γυαλιστερ.

Δυστυχώς τον τελευταίο καιρό στην Βουλγαρία όλο και πιο συχνά πουλιούνται φτηνές μάρτενιτσες που έχουν παραχθεί στην Κίνα, ενώ οι φτιαγμένες στο χέρι, που είναι πραγματικά έργα τέχνης, μένουν στα ράφια.

Υπάρχουν όμως ακόμα άνθρωποι που ψάχνουν το παραδοσιακό στοιχείο, λέει η Ράλιτσα. Υπάρχουν ακόμα πελάτες που επιλέγουν κάθε μάρτενιτσα ανάλογα με το σε ποιόν θα την χαρίσουν. Είναι ωραίο να ξέρεις πως εκτιμούν τον κόπο σου. Για μένα η μάρτενιτσα είναι σύμβολο υγείας, η οποία είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μας.

Η Ντίμκα Ντίλκοβα και αδερφή της Γκάλια φτιάχνουν μάρτενιτσες με βουλγάρικα κεντήματα.

Επιλέξαμε τα κεντήματα, γιατί είναι πολύ όμορφα, λέει η Ντίμκα. Εκτός αυτού λένε πως έχουν μαγική προστατευτική δύναμη. Οι μάρτενιτσες που φτιάχνουμε είναι καθαυτού βουλγάρικες.

Οι δυο αδερφές βάζουν μεγάλη μαστοριά στις μάρτενιτσες τους. Τα προϊόντα τους έχουν ποικιλία σχημάτων, αλλά το σχέδιο που προσελκύει περισσότερο τους πελάτες λέγεται «ελμπέτιτσα».

Η ελμπέτιτσα συμβολίζει τις 8 κατευθύνσεις του κόσμου, λέει η Ντίμκα. Συμβολίζει επίσης κάθε νέα αρχή και την αρμονία. Το βασικό του χρώμα είναι το κόκκινο, αλλά έχει και λευκό που συμβολίζει ελπίδα για αναγέννηση.

Το κόκκινο και το άσπρο είναι παραδοσιακά τα χρώματα που καθορίζουν το αρσενικό και το θηλυκό. Οι κλασσικές μάρτενιτσες φέρουν τη μορφή του Πίζο και της Πέντας. Αυτό και άλλα πολλά έμαθαν τα παιδιά που επισκέφτηκαν το παιδικό εργαστήριο του Πολυτεχνικού Μουσείου στη Σόφια, όπου έφτιαξαν μάρτεντιτσες-αδράχτια και δοκίμασαν να αποτυπώσουν εικόνες σε κοντομάνικα με μια παραδοσιακή τεχνική που χρησιμοποιούσαν οι μπασματζήδες (υφασματέμποροι) και που κοντεύει να εκλείψει.

Το επάγγελμα ονομάζεται «μπασματζίιστβο» και προέρχεται από την τούρκικη λέξη «μπασμά» που σημαίνει πίεση, αποτύπωση, λέει η Βεσελίνα Ένεβα, υπεύθυνη του Μουσείου. Στη Βουλγαρία η αποτύπωση εικόνων σε ύφασμα με ξύλινες στάμπες ξεκίνησε το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, ενώ τα χρώματα τα έπαιρναν από τα φύλλα και τις ρίζες διάφορων φυτών.

Τύπωσα μια εικόνα σε ένα κοντομάνικο, λέει η μικρή Ραντοσλάβα. Ήταν πολύ ενδιαφέρον και διασκεδαστικό. Κατά τη γνώμη μου, τα κατάφερα καλά. Ως τώρα είχα μόνο ακούσει γι’ αυτήν την τεχνική, είχα δει και βιντεο-κλίπ. Δεν φανταζόμουν πως θα είχα την δυνατότητα να φτιάξω μόνη μου μια τέτοια μπλούζα και είμαι ανυπόμονη να στεγνώσει, για να την βάλω.

Έφτιαξα μόνος μου μάρτενιτσα, λέει ο Αλεξάνταρ. Στην αρχή δυσκολεύτηκα, αλλά μετά τα κατάφερα. Έρχομαι για πρώτη φορά σε τέτοιο εργαστήριο, αλλά μου άρεσε και θα ξανάρθω.

Τις μάρτενιτσες τις βγάζουμε όταν δούμε τα πρώτα πουλιά που έρχονται από τον Νότο, θυμίζει η κυρία Ένεβα. Τα χελιδόνια και οι πελαργοί μας φέρνουν την άνοιξη, τα δέντρα αρχίζουν να βγάζουν φύλλα και τότε μπορούμε να τα στολίσουμε με τις μάρτενιτσες μας, γιατί η παράδοση λέει πως αυτό θα τους φέρει γονιμότητα.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα