Η Λορέτα Βέλκοβα είναι μια σύγχρονη καλλιτέχνιδα που με μαστοριά αναπαριστά τα παραδοσιακά μοτίβα των χαλιών του Τσίπροβτσι. Με αγάπη υφαίνει, με τα παραδοσιακά χρώματα, χαλιά και μαξιλαροθήκες, πανό για τον τοίχο κ. ά. Τα έργα της μπορούν να δουν και να αποκτήσουν, όπως και τα έργα πολλών άλλων τεχνητών, όσοι επισκεφτούν το Φεστιβάλ Χαλιών στην πόλη Τσίπροβτσι (Βορειοδυτική Βουλγαρία) στις 27 και 28 Απριλίου. 

Γεννήθηκα στο Τσίπροβτσι και μεγάλωσα κοντά στον αργαλειό της μητέρας μου, λέει η Λορέτα. Την παρατηρούσα να υφαίνει και θυμάμαι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Όταν μεγάλωσα αποφάσισα πως θέλω να συνεχίσω την παράδοση, γιατί τα χαλιά από τον τόπο μου μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ των γενεών. Τα χαλιά αυτά διηγούνται παραμύθια και πρέπει να ξέρεις τη γλώσσα, στην οποία είναι γραμμένα, για να μπορείς να τα διαβάσεις. Δεν πρόκειται απλά για υφάσματα που καλύπτουν το πάτωμα, τα σύμβολα και τα μοτίβα έχουν νόημα.

Το πιο συνηθισμένο σύμβολο, το οποίο συναντάμε και στα κεντήματα της βουλγάρικης φορεσιάς, είναι η «κανάτιτσα». Πρόκειται για ένα πολύ αρχαίο σύμβολο, μια στυλιζαρισμένη πεταλούδα που μπορεί να μας προφυλάξει από κακές δυνάμεις και να μας φέρει τύχη και ευημερία. Παλιά όταν οι άντρες έφευγαν για να δουλέψουν μακριά οι γυναίκες τους, τους έφτιαχναν τέτοια χαλάκια και τα σύμβολα αυτά που τα διακοσμούσαν ήταν φυλαχτό που τους προστάτευε όσο ήταν στα ξένα. Ήταν ευχή να γυρίσουν ζωντανοί, υγιείς και με μεγάλο κέρδος.

Τώρα με όλα αυτά τα μέτρα ασφαλείας στα αεροδρόμια δεν μπορεί κανείς να ταξιδεύει με το χαλί του, αλλά φτιάχνουμε μικρότερα πανό, τα οποία μεταφέρονται πιο εύκολα, λέει η καλλιτέχνιδα.

Στα χαλιά του Τσίπροβτσι συχνά αναπαριστώνται πουλιά που είναι σύμβολο ελευθερίας, ψυχικής αγνότητας και καλών ειδήσεων.

Το σύμβολο του ήλιου ονομάζεται «κολό» και αποτελείται από συνδυασμούς ρόμβων. Χρησιμοποιείται για να μεταφέρει το μήνυμα της αρμονίας, της δύναμης, της ενέργειας.

Ένα άλλο σύμβολο είναι το ψαλίδι ή αλλιώς «μακάζ» που αποτελείται από δυο τρίγωνα το ένα με την κορυφή προς τα κάτω – η θηλυκή αρχή και το άλλο με την κορυφή προς τα πάνω – η αρσενική αρχή. Όταν συμπληρώνονται περισσότερα τρίγωνα αυτό δείχνει πως το σόι μεγαλώνει.

Υπάρχει και το σύμβολο «Καρακάτσκα» που θεωρείται πως αναπαριστά την Μητέρα Θεά που φέρνει τη γονιμότητα.

Η τεχνολογία που χρησιμοποιεί η Λορέτα Βέλκοβα εδώ και πάνω από 20 χρόνια είναι πολύ παλιά. Χρησιμοποιεί φυσικά υλικά και τα υφαίνει σε κάθετο αργαλειό.

Η τέχνη είναι το λειτούργημά μου, λέει η υφάντρα. Μέσω της ύφανσης εκφράζω τον εαυτό μου και μπορεί να χρησιμοποιώ παραδοσιακές τεχνικές και αρχαία σύμβολα, το κάνω όμως με σύγχρονο, μοντέρνο τρόπο, έτσι ώστε τα έργα μου να μπορούν να ταιριάξουν στα σπίτια των ανθρώπων της γενιάς μου. Για να δημιουργήσεις ένα έργο τέχνης χρειάζεται να έχεις έμπνευση, αλλά και μια σαφή ιδέα, από την άλλη, πρέπει να κατέχεις την τέχνη έως την τελειότητα. Για να φτιάχνεις χαλιά πρέπει και να μπορείς να ζωγραφίζεις.

Η Λορέτα σε κάθε της έργο υφαίνει κομματάκι από την ψυχή της. Με κάθε της χαλί προσπαθεί να πει στους νέους πως το να διατηρούν τις παραδόσεις τους είναι τρόπος να διαφυλάξουν την ταυτότητά τους, γιατί μόνο έτσι θα συνεχίσει να υπάρχει ο βουλγάρικος λαός. Στο Φεστιβάλ Χαλιών στο Τσίπροβτσι οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν περισσότερα για την τέχνη της ύφανσης χαλιών, να συμμετάσχουν σε εργαστήρια για να μάθουν περισσότερα για τους αργαλειούς και να δοκιμάσουν να υφαίνουν.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο