Ο 20ός αιώνας στην Βουλγαρία ξεκίνησε με την ηλεκτροδότηση των δρόμων και των σπιτιών, ειδικά στην πρωτεύουσα. Αυτό δεν ήταν το μόνο «θαύμα» του οποίου έγιναν μάρτυρες οι κάτοικοι της Σόφιας που μέχρι τότε κινούνταν με τα πόδια, με κάρα ή με άμαξες. Η διοίκηση της πόλης φρόντισε να τοποθετηθούν ράγες και πάνω τους ξεκίνησαν να κινούνται τα πρώτα τραμ.

Πριν την Απελευθέρωση η Σόφια ήταν νομαρχιακό κέντρο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η ανάπτυξή της δεν διέφερε πολύ από αυτή τωνάλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Π. χ. η πόλη ηλεκτροδοτήθηκε το 1900, μόλις 18 χρόνια μετά την φωταγώγηση της Νέας Υόρκης από το Τόμας Έντισον.

Σε μια εφημερίδα της εποχής διαβάζουμε για το τραμ.

«Χθες, την 1^η Ιανουαρίου του 1901, οι κάτοικοι της πρωτεύουσας έγιναν θεατές ενός νέου φαινομένου από την ιστορία της παγκόσμιας πολιτισμικής εξέλιξης, το πρώτο βουλγάρικο τραμ διέσχισε την λεωφόρο Βίτοσκα».

Τα βαγόνια κινούνταν από τον Σιδηροδρομικό σταθμό ως το κέντρο και οι άνθρωποι έκαναν σήμα στον οδηγό όταν ήθελαν να σταματήσει για να ανέβουν. Υπήρχαν εισιτήρια για πρώτη και δεύτερη θέση με την αριστοκρατία να ταξιδεύει με μεγαλύτερες ανέσεις και καλαισθησία ενώ οι πιο φτωχοί στριμώχνονταν σε ξύλινα παγκάκια ή στέκονταν όρθιοι και κρεμόντουσαν σχεδόν από τις πόρτες. Το εισιτήριο για αυτούς κόστιζε όσο μια μπύρα.

«Στην αρχή οι άνθρωποι ήταν καχύποπτοι γιατί το τραμ κινούνταν μόνο του, δηλαδή δεν χρησιμοποιούσε την δύναμη των συνηθισμένων ζώων όπως τα άλογα και τα μουλάρια, λέει Βίκτωρ Τσαούσεβ από τον  σύνδεσμο «Αστική συγκοινωνία και υποδομές». Φοβόντουσαν να ανέβουν και περίμεναν κάποιος άλλος να δοκιμάσει πρώτα και να τους πει τις εντυπώσεις του».

Η πρώτη ηλεκτροδότηση της πρωτεύουσας της Βουλγαρίας έγινε κατά την θητεία του δημάρχου Ντιμίταρ Πετκόβ (1888-1893) και τότε ξεκίνησαν και τα πρώτα τραμ που ήταν εισαγόμενα ενώ από το 1989 η βελγική εταιρεία «Ηλεκτρικά τραμ» έφτιαξε 25 χλμ. ράγες συνδέοντας έτσι πολλά σημεία του κέντρου.

«Στο Κρατικό Αρχείο υπάρχουν πολλά έγγραφα που δείχνουν ότι ο κοινωνικός διάλογος για την ανάληψη των τότε δημόσιων έργων ήταν θερμός όσο και σήμερα, λέει ο κύριος Τσαούσεβ. Οι υποψήφιοι ήταν πολλοί, οι κριτικές αφορούσαν συνήθως τα λόμπι και την διαφθορά. Τα έργα όμως ήταν αποτελεσματικά και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα η Σόφια άρχισε να μοιάζει στις μεγάλες και διάσημες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες».

Η Βουλγαρία άρχισε να κατασκευάζει δικά της τραμ την δεκαετία του ’30, μιμούμενη γερμανικά μοντέλα. Τα καλύτερα βουλγάρικα τραμ κατασκευάστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ ακόμα πιο μετά τα μοντέλα έγιναν όλο και πιο  ενδιαφέροντα από άποψη σχεδίασης.

«Σήμερα, μετά από τριάντα χρόνια μετάβασης, τα τραμ μας είναι όλα εισαγόμενα και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, λέει ο κύριος Τσαούσεβ. Αυτό δίνει στην πόλη αρκετό χρώμα κι ας έρχεται σε ρήξη με την ιδέα για μια ισορροπημένη περιβαλλοντική ομοιομορφία. Άλλο προσόν είναι πως μετά από λίγα χρόνια θα μπορούμε να φτιάξουμε ένα ιδιαίτερα πλούσιο Μουσείο της Αστικής Συγκοινωνίας με πολλά μοντέλα συλλεκτικής αξίας το οποίο θα είναι άλλο ένα τουριστικό αξιοθέατο της ήδη αρκετά ενδιαφέρουσας για τους ταξιδιώτες πόλης μας».

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της αστικοποίησης, στην Σόφια συγκεντρώθηκε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Το μετρό ήρθε να καλύψει τις ανάγκες μετακίνησης ενός μεγάλου μέρους αυτών των ανθρώπων ενώ το ότι κινείται υπόγεια κάτω από τα δρομολόγια των τραμ ώθησε την διοίκηση να αφαιρεί τις ράγες και να δημιουργεί δρόμους για τα αυξημένα αυτοκίνητα. Η κατασκευή των γραμμών του μετρό είναι πολύ πιο ακριβή από αυτή του τραμ και ο ρομαντισμός των τραμ μας λείπει γι’ αυτό η νέα τάση είναι η επιστροφή προς συντηρημένα ή εκσυγχρονισμένα βαγόνια τα οποία μετατρέπονται σε ατραξιόν.

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορνανόβα