Η 10η Νοεμβρίου του 1989 ξεκινά σαν μια συνηθισμένη μέρα για τους πολίτες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας, αλλά τα γεγονότα που ακολουθούν την μετατρέπουν σε μια σημαντική ιστορική ημερομηνία, που συνδέεται με την έναρξη της μετάβασης από τον σοσιαλισμό στη δημοκρατία. Οι σύγχρονοι λένε ότι κατά την περίοδο αυτή - στην κορύφωση της περεστρόικας στις χώρες του σοσιαλιστικού μπλοκ, οι ρωσικές εφημερίδες διαβάζονταν μαζικά. Οι ανήσυχοι βούλγαροι έβλεπαν να πέφτουν πολιτικοί ηγέτες στην Πολωνία, την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία και ότι ακόμα και η Ανατολική Γερμανία - ΛΔΓ, πρόκειται να αλλάξει. Το ερώτημα που συγκλόνιζε στη Βουλγαρία, σαν να ήταν το πότε και το πώς; Από το πρωί, είχε αρχίσει η μετάδοση ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών μηνυμάτων σχετικά με την έναρξη της ολομέλειας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βουλγαρίας - BCP. Η είδηση, που μεταδόθηκε αργότερα, σχετικά με την παραίτηση του πολυετούς Γενικού Γραμματέα του κόμματος, Τόντορ Ζίβκοφ, θέτει την αρχή μιας αλλαγής που, αν και γεμάτη με πολλούς αγνώστους για το μέλλον, είναι και αναμενόμενη και επιθυμητή.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, οι βούλγαροι, μάλλον, δεν είναι πεπεισμένοι ότι έχει επιτευχθεί η πολυπόθητη δημοκρατία. "Αυτό που, συνοπτικά, ονομάζουμε μεταπολίτευση, έχει τελειώσει εδώ και πολύ καιρό", δήλωσε ο πολιτειολόγος Παρβάν Σιμεμόνοφ σε συνέντευξή του στην Βουλγαρική Εθνική Ραδιοφωνία.

«Περνούσαμε από την προγραμματισμένη οικονομία στην οικονομία της αγοράς, από την Ανατολή προς τη Δύση και από ένα ανελεύθερο σύστημα, σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Αυτές οι αλλαγές είναι ήδη γεγονός. Έχουμε δημοκρατία - καλή ή κακή, έχουμε αγορά και είμαστε μέλη του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης της Βουλγαρίας έχουν αλλάξει. Πλέον είναι άλλα τα θέματα που απαιτούν γρήγορες λύσεις. Δυστυχώς, πολλοί είναι δυσαρεστημένοι με τα αποτελέσματα της μεταπολίτευσης. Η κοινωνική δυσαρέσκεια παραμένει, σχετικά, σταθερή. Οι πολιτικοί έρχονται και φεύγουν, αλλά αυτό που έχει αλλάξει σ’ αυτούς, είναι ότι έγιναν λίγο πιο επαγγελματίες. Στην αρχή, ήταν ενθουσιώδεις και λες ότι όλοι ήθελαν να εμπλέκεται στην πολιτική. Τώρα, φαίνεται ότι τους πραγματικά άξιους δεν τους ενδιαφέρει και έχει δημιουργηθεί ένα, σχεδόν, επαγγελματικό πολιτικό στρώμα, για καλό ή για κακό».

Τα μηνύματα προς τους ψηφοφόρους αλλάζουν κι αυτά με το πέρασμα του χρόνου ,λέει ο πολιτικός αναλυτής Ντιμίταρ Πετρόφ:

"Τα πρώτα χρόνια, τα μηνύματα ήταν πιο απλά. Εισήχθησαν νέες λέξεις, η έννοια των οποίων δεν ήταν απολύτως σαφής. Τι είναι η δημοκρατία, ο πλουραλισμός, η ιδιωτικοποίηση, η αποκατάσταση - οι όροι έπρεπε να εξηγηθούν. Σήμερα, 30 χρόνια αργότερα, έχουμε περισσότερη εμπειρία στην κατανόηση της πολιτικής. Τόσο η τάξη των πολιτικών, όσο και η κοινωνία. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είμαστε 30 χρόνια σοφότεροι σε ότι αφορά στις σύγχρονες προκλήσεις ».

Η κοινωνική αξιολόγηση των γεγονότων της 10ης Νοεμβρίου του 1989, παραμένει αμφισβητούμενη στη διάρκεια αυτών των τριών δεκαετιών. Ο Ντιμίταρ Πετρόφ έκανε μια ενδιαφέρουσα σύγκριση του τρόπου με τον οποίο άλλαξε η κοινωνική αξιολόγηση στην πορεία των ετών.

«Τις πρώτες μέρες και μήνες μετά την 10/11/1989, είχα την αίσθηση ότι το μεγαλύτερο μέρος του έθνους «τα είχε χαμένα». Συνέβη κάτι που πολλοί περίμεναν και κάποιοι δεν πίστευαν καν ότι θα γίνει πραγματικότητα. Κανείς δεν ήξερε ποια θα ήταν η συνέχεια, συμπεριλαμβανομένων και εξωτερικών παραγόντων που προσπαθούσαν να μας συμβουλέψουν για το πώς θα οικοδομήσουμε τη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς. Η επόμενη δεκαετής περίοδος συνέπεσε με την ανάκαμψη μετά τη μεγάλη οικονομική ύφεση, που συνέβη επί πρωθυπουργίας Ζαν Βίντενοφ. Στα τέλη του 1999, το βιοτικό επίπεδο είχε ήδη σταθεροποιηθεί και η δυστυχία φαινόταν να παραμένει για πάντα στο παρελθόν, αλλά το ευρωπαϊκό μέλλον ήταν ακόμα μακριά. 20 χρόνια μετά τις 10 Νοεμβρίου 1989, τ σημαντικό βάρος δόθηκε στην ελευθερία - συγκρίναμε το πως έχουμε ελευθερία την οποία δεν είχαμε πριν από 20 χρόνια. Σήμερα, δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε το πριν και το τώρα σε ποσοτικά μεγέθη. Είναι σαφές σε όλους ότι ζούμε πολύ καλύτερα από ότι επί ολοκληρωτικού καθεστώτος. Η πραγματική σύγκριση πρέπει να είναι ποιοτική. Μέχρι το 1989, και για τα πρώτα κατοπινά χρόνια, ήμασταν ένα καταπιεσμένο, ένα κομπλεξικό έθνος. Σήμερα έχουμε αυτοπεποίθηση και μπορούμε να πούμε ότι εκπληρώσαμε σε κάποιο βαθμό την κληρονομιά του εθνικού ήρωα Βασίλ Λέφσκι, για ισότητα με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς - όχι μόνο στα πολιτικά τραπέζια στις Βρυξέλλες, αλλά και ως επίπεδο ζωής και προοπτικών. Αυτό που δεν εκτιμούμε ακόμη, είναι τα επιτεύγματα της τριακονταετίας που πέρασε. Αντικειμενικά, επιτύχαμε πολλά σε μια σχετικά σύντομη ιστορική περίοδο. Ωστόσο, υποκειμενικά, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η μετάβαση είναι μια αποτυχία. "

Σχετικά με το πώς βλέπει τη Βουλγαρία μετά από, ακόμα, 30 χρόνια, ο πολιτικός αναλυτής εκφράζει μια νέο-αισιόδοξη θεωρία, σύμφωνα με την οποία μπορεί να δημιουργηθεί ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα, αλλά αυτή τη φορά η Βουλγαρία θα είναι στην καλύτερη του πλευρά. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην συμβεί αν οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης αλλάξουν τη στάση τους έναντι της δημογραφικής κρίσης και της μετανάστευσης.