Το Θησαυροφυλάκιο εγγράφων, χειρογράφων και έντυπων βιβλίων, που η Μονή Ζωγράφου φυλάσσει από αιώνες, συγκέντρωσε σε διεθνή συνδιάσκεψη στο Πανεπιστήμιο Σόφιας «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας» επιστήμονες από την Ευρώπη και την Αμερική. Στο φόρουμ οι επιστήμονες παρουσίασαν τις τελευταίες ανακαλύψεις τους στην εργασία τους με τα αρχεία του μοναστηρίου.

Πιθανόν η Μονή Ζωγράφου ιδρύθηκε τον 9^ο -10^ο αιώνα. Σύμφωνα με τον θρύλο, ιδρύθηκε από τους αδελφούς Μωυσή, Ααρών και Ιωάννη από την Αχρίδα, οι οποίοι αποφάσισαν να χτίσουν ναό στη θέση του σημερινού μοναστηρίου. Ετοίμασαν ένα σανίδι, για να απεικονίσουν τη μορφή του ουράνιου προστάτη τους, αλλά επειδή δε συμφώνησαν ποιος να είναι, προσευχήθηκαν στον θεό να τους αποκαλύψει το όνομά του. Και το επόμενο πρωί είδαν ζωγραφισμένη την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, από όπου και ήρθε και το όνομα του μοναστηρίου.

Στις αρχές του περασμένου αιώνα ο Γιορντάν Ιβανόφ ανακαλύπτει το χρυσόβουλο που ο βασιλιάς Ιβάν Αλεξάνταρ δώρισε στη Μονή Ζωγράφου το 1342, εμπλουτισμένες γνώσεις για το οποίο παρουσιάστηκαν στη συνδιάσκεψη.

«Για πρώτη φορά εκτίθενται όλα τα αντίγραφα εγγράφων, που συνδέονται με το χρυσόβουλο και με βάση τις περιγραφές αυτές, έγινε η ανάλυση πότε και με ποιον τρόπο εμφανίζεται η Μονή Αγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου», λέει ο καθ. Αντρέι Μπογιατζίεφ της Έδρας, που ερευνά το έργο των Κυρίλλου και Μεθοδίου στο Πανεπιστήμιο Σόφιας. – Αλλά επειδή στηριζόμαστε σε έναν θρύλο, συγκεντρωμένο από μερικές πηγές, πάντα παραμένει μια αμφιβολία, ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε ακριβώς το 919. Παρά το γεγονός αυτό, για μας είναι σημαντικές οι σχέσεις, που το έγγραφο αυτό κάνει με τα άλλα μοναστήρια, πηγές και θρύλους. Το χρυσόβουλο αυτό είναι ενδιαφέρον επίσης και για την εμφάνισή του – είναι ένα από τα μεγαλύτερα ειλητάρια που έχουν διασωθεί στη σλαβική γραφή.»

Στη βιβλιοθήκη του μοναστηρίου φυλάσσονται έγγραφα, συνδεδεμένα με την πρώιμη παλαιοβουλγαρική γραφή. Εκεί φυλάσσεται και η «Σλαβοβουλγαρική ιστορία» του πατέρα Παϊσίου.

«Ήδη από την ίδρυσή του το μοναστήρι συνδέεται με τη σλαβική γραφή και λογοτεχνία», λέει ο καθ. Αντρέι Μπογιατζίεφ. – «Το πιο παλιό έγγραφο που έχει διασωθεί εκεί χρονολογείται από τα μέσα του 10^ου αιώνα και είναι αντανάκλαση εκείνης της παλαιοβουλγαρικής εποχής, από την οποία, δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί πολλά χειρόγραφα, αλλά ακριβώς από εκεί αρχίζει η ανάπτυξη του βουλγαρικού πολιτισμού. Έτσι, με τη βοήθεια των αρχείων της Μονής Ζωγράφου βρίσκουμε σχέση μεταξύ του παλαιοβουλγαρικού πολιτισμού και του πολιτισμού του λεγομένου «Αργυρού αιώνα» (14^ου αιώνα). Και επειδή πρόκειται για ζωντανό πολιτισμό, μπορούμε να παρακολουθήσουμε πώς αλλάζει και εξελίσσεται μέσα σε δέκα αιώνες σε ένα πολιτιστικό κέντρο, που δεν έχει σταματήσει την εκκλησιαστική λειτουργία του.»

Αντίγραφα των υποδειγμάτων αυτών τώρα μπορούν να ειδωθούν στην έκθεση, που εγκαινιάστηκε στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου.

«Για πρώτη φορά βουλγαρικό μοναστήρι κάνει έκθεση, που προσπαθεί να αποκαλύψει την ολόκληρη δομή των αξιών της, που αφορούν την ιστορία, τον πολιτισμό, την πνευματικότητα – πρόκειται για άρρηκτα συνδεδεμένα πράγματα, επειδή εμείς δε ζούμε μόνο στον πνευματικό, αλλά και στον υλικό κόσμο», λέει ο ιερέας Κοσμά Πόποφσκι από το Εκκλησιαστικό και Ιστορικό Ινστιτούτου του Πατριαρχείου. – «Κανείς δεν ξέρει πόσα έγγραφα φυλάσσονται στο μοναστήρι, γιατί συνεχώς βγαίνουν στο φως νέα, επειδή δεν υπήρχαν συστηματικές έρευνες των αρχείων της μονής και αυτές είναι οι πρώτες προσπάθειες. Μπορούμε να πούμε ότι το μεταγενέστερο αρχείο του μοναστηρίου είναι εξ’ ολοκλήρου ανεξερεύνητο, αλλά ακόμη και για τα γνωστά μνημεία αρχίζουν να βγαίνουν πολλές νέες πληροφορίες. Και οι σχέσεις που οι επιστήμονες κάνουν με αρχεία, που φυλάσσονται σε άλλα μέρη, αποδεικνύουν όλο και πιο σαφώς πόσο η Μονή Ζωγράφου και τα υπόλοιπα μοναστήρια του Άθω ήταν συνδεδεμένα με τον υπόλοιπο ορθόδοξο κόσμο – και όχι μόνο.»

Φωτογραφίες: Ντιάνα Τσανκόβα

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα