Η εκκλησία «Αγ. Γεωργίου Νικηφόρου» βρίσκεται στην περιοχή Κολούσα, στην πόλη του Κιουστεντίλ, στους πρόποδες του βουνού Οσογκόβο. Κηρύχθηκε για αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό μνημείο πολιτισμού εθνικής σημασίας. Η μελέτη και η αποκατάσταση της εκκλησίας κράτησαν δεκαετίες, αλλά τα μυστήρια γύρω από την ιστορία της παραμένουν. Είναι ο παλαιότερος μεσαιωνικός ναός στην περιοχή, ένας πραγματικός ιστορικός θησαυρός. Εάν περνάτε από τη νοτιοδυτική Βουλγαρία, οπωσδήποτε πρέπει να τον επισκεφτείτε.

Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για το πότε χτίστηκε η εκκλησία. Ωστόσο, έχουν ανακαλυφθεί πολλές τοιχογραφίες διάφορων αιώνων, που αποτελούν σπάνια μνημεία της εκκλησιαστικής ζωγραφικής. Οι πιο πολύτιμες είναι οι εικόνες που χρονολογούνται από το 11-12o αιώνα, εξαιρετικά σπάνιες στη Βουλγαρία και ακόμη και στα Βαλκάνια, όπως μαθαίνουμε από τον νεαρό δρ. Γιάβορ Μίτοφ από το Μουσείο Ιστορίας της πόλης. Μας λέει για τις έμμεσες πηγές από τις οποίες οι ερευνητές αντλούν πληροφορίες:

«Είναι δημοσιεύσεις ερευνητών στον τομέα της ιστορίας της τέχνης, καθώς και ιστορικών που μελετούν αρχαία έγγραφα. Κρίνοντας από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, ο ναός χτίστηκε στα τέλη του 11^ου, τις αρχές του 12^ου αιώνα. Εκείνη την εποχή τα εδάφη του Κιουστεντίλ και της περιοχής Κολούσα (τότε ανεξάρτητος οικισμός – σ.σ.) ήταν υπό βυζαντινή κυριαρχία. Υποτίθεται ότι ένας τοπικός κυβερνήτης έκανε δωρεά και έχτισε το ναό, αλλά δεν υπάρχουν ακριβείς αποδείξεις. Η καθ. Λιλιάνα Μαυροντίνοβα, μια από τους σημαντικούς μελετητές μας στον τομέα αυτό, πιστεύει ότι ο ναός ήταν τότε αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, και αργότερα αυτό άλλαξε. Οι ζωγράφοι που ζωγράφισαν το πιο πολύτιμο στρώμα ήταν πραγματικά εξαιρετικοί. Θεωρείται ότι ήρθαν από τη Θεσσαλονίκη ή από την Οχρίδα. Διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποίησαν πολύ ακριβά χρώματα που περιείχαν χρυσό. Προφανώς οι δωρητές ήταν αρκετά πλούσιοι. Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, υποτίθεται ότι είναι έργο μαστόρων από την Κωνσταντινούπολη. Είναι αξιοσημείωτο ότι μια τόσο υπέροχη εκκλησία χτίστηκε σε τόσο απομακρυσμένο μέρος.»

Οι τοιχογραφίες της ύστερης περιόδου είναι επίσης πολύτιμες επειδή αποκαλύπτουν ξεχωριστές εποχές στην εκκλησιαστική ζωγραφική. Υπάρχουν ακόμη και εικόνες που χρονολογούνται πριν από το 12^ο αιώνα, αλλά είναι αποσπασματικές και δεν παρέχουν αρκετό υλικό για επιστημονικά συμπεράσματα. Υπάρχει μια καλά διατηρημένη εικόνα του Αγίου Ιωάννη Πρόδρομου, που χρονολογείται από τον 15^ο αιώνα. Το επόμενο στρώμα (από τον 16^ο αιώνα) έχει διατηρήσει όμορφες εικόνες του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή και του Αγίου Σάββα της Σερβίας. Το τελευταίο πλήρες ζωγράφισμα έγινε μετά την Απελευθέρωση της Βουλγαρίας, μεταξύ 1878 και 1882.

Το ίδιο το κτίριο είναι σχετικά μικρό σε μέγεθος - μήκος 10 μ., πλάτος 8,70 μ. Η εκκλησία είναι του τύπου σταυροειδή με τρούλο που είναι και μερικά ακόμα πολύτιμα ιστορικά μνημεία στη χώρα μας.

«Ο ναός μπορεί να συγκριθεί μόνο με λίγες εκκλησίες στη Βουλγαρία, οι οποίες είναι αυτής της περιόδου και έχουν την ίδια αρχιτεκτονική», εξηγεί ο Γιάβορ Μίτοφ. «Αυτές είναι οι εκκλησίες στη Μονή Ζεμέν, στο χωριό Παλατενίτσα, η πρόσφατα ανακαινισμένη εκκλησία στην πόλη Ρίλα (με μοναδικές τοιχογραφίες από τα τέλη του XII αιώνα). Συγκρίνουν την καλλιτεχνική αξία των παλαιότερων τοιχογραφιών του «Αγ. Γεωργίου» με εκείνους της Εκκλησίας Μπογιάνα που φτιάχτηκαν ταυτόχρονα. Υπάρχει όμως μια διαφορά στην κατασκευή. Η εκκλησία στο Κιουστεντίλ είναι κατασκευασμένη από τούβλα, η οποία είναι πιο ακριβή ως τεχνική από την πέτρινη. Πρόκειται για πραγματικά σημαντικούς δωρητές που ήταν μέρος της αυτοκρατορικής οικογένειας ή της τοπικής βυζαντινής αριστοκρατίας.

Το ενδιαφέρον για αυτό το πολιτιστικό μνημείο είναι πολύ μεγάλο, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν πολλοί επισκέπτες από την Ευρώπη - ιστορικοί και επισκέπτες της πόλης».

Φωτογραφίες: Αλμπένα Μπέζοβσκα

Μετάφραση, επιμέλεια: Άιλιν Τόπλεβα