Την περίοδο Δεκέμβριος 1876 – Ιανουάριος 1877 οι Μεγάλες Δυνάμεις διοργάνωσαν το Διπλωματικό Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης. Στόχος η αναθεώρηση των συνόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. Εκεί η Ρωσία πρότεινε την δημιουργία μιας ενιαίας Μεγάλης Βουλγαρίας βάση ενός χάρτη, έργο του πρίγκιπα Βλαντιμίρ Τσερκάζκι. Το σχέδιο συμπεριλάμβανε όλες τις επαρχίες της Βουλγάρικης Εξαρχίας (ιδρ. 1871) και δη την Πεδιάδα του Δούναβη, τον Αίμο, περιοχές της Θράκης, την Βόρεια Ροδόπη, μέρος της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας, την πόλη Νις και γενικά όλες τις περιοχές στις οποίες τα 2/3 του πληθυσμού αυτοπροσδιοριζόταν σαν Βούλγαροι.

Αφορμή για την διοργάνωση του Συνεδρίου ήταν η προσοχή που τράβηξαν οι εξεγέρσεις Χριστιανών στην Βοσνία Ερζεγοβίνη μεταξύ του 1875-1878, ο Σερβο-Τουρκικός πόλεμος και η Επανάσταση του Απρίλη στην Βουλγαρία το 1876. Η αιματηρή κατάπνιξη των κινημάτων αυτών από τους Οθωμανούς ανάγκασαν την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη να απαιτήσει μεταρρυθμίσεις στην μουσουλμανική αυτοκρατορία και την ευαισθητοποίησαν για τον σκοπό της Απελευθέρωσης των λαών που ήταν υπό την κυριαρχία της.

Στο Συνέδριο αυτό η Βρετανία είχε άλλη ιδέα για την ανακατανομή των οθωμανικών εδαφών στα Βαλκάνια. Οι Βρετανοί πρότειναν να τα μοιράσουν στα δυο – ανατολική και δυτική πλευρά, με τον διαχωρισμό από τον Βορρά προς τον Νότο να χωρίζει τον Αίμο στην μέση στο πέρασμα Πύλη του Τραϊανού και εκεί όπου χωρίζονται η Ρίλα και η Ροδόπη. Η βρετανική ιδέα κυριάρχησε στις αποφάσεις του Συνεδρίου αλλά ο Ρωσο-Τουρκικός, Απελευθερωτικός για την Βουλγαρία, Πόλεμος (19877-1878) οδήγησε στην υπογραφή της Συνθήκης του Σαν Στεφάνο η οποία έθεσε εντελώς καινούριες παραμέτρους.

Το Σχέδιο Τσερκάσκι προέβλεπε η επικράτεια της απελευθερωμένης Βουλγαρίας να είναι γύρω στα 220 000 τετραγωνικά μέτρα ενώ στο Σύμφωνο Ειρήνης του Σαν Στεφάνο η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψε για 180 000 τετραγωνικά μέτρα.

«Την εποχή εκείνη η Ρωσική Αυτοκρατορία είχε βλέψεις για εδάφη, που ανήκαν στον σουλτάνο, στον Καύκασο και ήθελαν να ξανακερδίσουν την Βεσαραβία η οποία δόθηκε το 1856 στο Πριγκιπάτο της Μολδαβίας (Συνθήκη Παρισίων – τέλος Κριμαϊκού πολέμου), λέει για το Ράδιο Βουλγαρία ο ιστορικός Αλεξάντερ Στογιάνοβ. 

Το Σχέδιο Τσερκάσκι είχε αντιφάσεις σε σχέση με τις δεσμεύσεις της Ρωσίας προς τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες ήταν αντίθετες στο να δημιουργηθεί ένα μεγάλο σλάβικο κράτος νότια του Δούναβη. Όπως έδειξαν τα μετέπειτα γεγονότα οι Ρώσοι ήταν έτοιμοι να κάνουν υποχωρήσεις για την Βόρεια Δοβρουτσά, για την γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας και τις περιοχές γύρω από το Πίροτ και το Νις αλλά να πετύχουν τους δικούς τους στόχους γύρω από την Μολδοβλαχία. Από την άλλη αν είχε υλοποιηθεί το αγγλικό σχέδιο ο εθνικός στόχος της Βουλγαρίας θα ήταν μετριασμένος αλλά ίσως να οδηγούσε σε μικρότερες εντάσεις μεταξύ των Βουλγάρων και των υπόλοιπων λαών στα Βαλκάνια».

Όποιες εικασίες κι αν κάνουμε η ιστορία έχει ήδη γραφτεί. Το Σχέδιο Τσερκάσκι δεν έγινε ποτέ δεκτό ενώ το σχέδιο για την Βουλγαρία του Σαν Στεφάνο δεν έγινε πραγματικότητα αν και ενέπνευσε την Εθνική μας εορτή. Τελικά η νέα Βουλγαρία ξεκίνησε τον ιστορικό της δρόμο σαν Πριγκιπάτο υποτελές στον σουλτάνο, από το Σύμφωνο του Βερολίνου, τον Ιούλιο του 1878 έως και την κήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1908. 

Φωτογραφίες: ΒΕΡ, bgnes, αρχείο

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα