Εργοστάσια, σιδηροδρομικές υποδομές, γέφυρες, γράφουν την ιστορία της δυναμικής βιομηχανοποίησης της Βουλγαρίας από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Πολλά από τα βιομηχανικά κτήρια των αρχών του αιώνα έχουν κατεδαφιστεί ενώ άλλα, όπως εργοστάσια και αγροκτήματα από την περίοδο του σοσιαλισμού, σήμερα είναι εγκαταλειμμένα και ερειπωμένα. Η μνήμη για την αίγλη τους όμως παραμένει. Μια ομάδα ιστορικών σκοπεύει να ετοιμάσει ψηφιακό αρχείο και εφαρμογή για κινητά έτσι ώστε οι επόμενες γενιές να μπορούν δουν τι υπήρχε στην χώρα μας και ίσως μια μέρα να κάνουν ξανά την οικονομία μας ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα κτήρια που στέκονται ακόμα όρθια μπορούν να αρχίσουν νέα ζωή. Πολλά από αυτά έχουν όμορφες προσόψεις και μπορούν να στεγάσουν νέα επαγγέλματα.

«Η βιομηχανική μας κληρονομιά έχει δυνατότητες για προσαρμογή και κοινωνικοποίηση, λέει ο Ιβάιλο Νάτσεβ από το Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών της ΒΑΕ, ο οποίος είναι η καρδιά της ομάδας που ετοιμάζει το ψηφιακό αρχείο. Αυτή η κληρονομιά όπως κάθε κληρονομιά συνδέεται με την ιστορία μας, με την μνήμη για τις πόλεις. Έχουμε δώσει μεγάλη προσοχή στις εκκλησίες και τα μοναστήρια, στην αρχιτεκτονική του 19^ου αιώνα αλλά αυτά τα κτήρια αν και έχουν συχνά καθεστώς πολιτιστικών μνημείων μένουν έξω από την αντίληψή μας για αξιοθέατα και δεν μπορούν να σωθούν από την φθορά».

Ένα από αυτά τα εμβληματικά κτήρια είναι το εργοστάσιο ζάχαρης στην Σόφια το οποίο καταρρέει χρόνια τώρα.

Το Εργοστάσιο Ζάχαρης (Σόφια 1917) / Φωτογραφία: Εργοστάσια και προσωπικότητες

«Το εργοστάσιο ζάχαρης έχει δώσει το όνομα στην γειτονιά που το περιβάλλει, λέει ο Ιβάιλο. Αυτά τα κτήρια επιδρούσαν στην ζωή των κατοίκων. Ανεξάρτητα αν μιλάμε για υποδομές ή για δημογραφία πρόκειται για μοίρες χιλιάδων ανθρώπων. Και γι’ αυτό ένα από τα πράγματα που θεωρώ σημαντικό να κάνουμε είναι να δείξουμε την σημασία αυτών των κτηρίων για την ζωή της πόλης καθώς την αντιλαμβανόμαστε σαν έναν μεγάλο οργανισμό».

Το Εργοστάσιο Ζάχαρης σήμερα / Φωτογραφία: αρχείο

Κάθε κτήριο πρέπει να αναγνωριστεί και να ερευνηθούν τα στοιχεία που υπάρχουν γι’ αυτό, πρέπει να συντηρηθεί και να αποφασιστεί πως θα μπορούσε να λειτουργήσει ξανά.

«Υπάρχουν πολλά κενά στις γνώσεις μας για την βιομηχανική κληρονομιά, λέει ο Ιβάηλο. Π.χ. το Μουσείο «Η γη και οι άνθρωποι» στεγάζεται σε βιομηχανικό κτήριο αλλά αυτό δεν είναι ευρέως γνωστό ούτε υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την προηγούμενη χρήση του».

Το Εργοστάσιο σοκολάτας και ζαχαρωτών του Βελιζάρ Πέεβ (περ. 1943) /Φωτογραφία ΚΥ Αρχεία

Η ομάδα σχεδιάζει και εφαρμογή για κινητά με την οποία οι χρήστες να μπορούν να δουν τα κτήρια στην αυθεντική τους μορφή. Πρώτα βέβαια θα ξεκινήσουν με κτήρια της πρωτεύουσας.

«Η δράση μας στοχεύει και σε εκπαιδευτικά προγράμματα, λέει ο ιστορικός. Μαθαίνοντας για τους πρώτους βιομηχάνους της Βουλγαρίας ανακαλύπτουμε πως ήταν καινοτόμοι και θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τους σύγχρονους επιχειρηματίες. Για παράδειγμα μπορούμε να στραφούμε στο αρχείο των αδερφών Πρόσεκ οι οποίοι επισημαίνουν την ανάγκη από επενδύσεις σε καινοτομίες όσον αφορά το διάσημο ζυθοποιείο τους».

Το Ζυθοποιείο των Αδερφών Πρόσεκ (Σόφια 1912) / Φωτογραφία: ΚΥ Αρχεία

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα