Όλοι γνωρίζουν τη Χισάρια ως τουριστική πόλη με χιλιετή ιστορία και 22 ιαματικές πηγές, από τις οποίες αναβλύζει νερό με αποδεδειγμένες θεραπευτικές ιδιότητες. Όλες τις εποχές του χρόνου εδώ συρρέουν τουρίστες – Βούλγαροι και ξένοι, που προσελκύονται από τα φυσικά πλούτη της μικρής πόλης. Η εγγύτητα στο βουνό Σρέντνα Γκορά και το πευκοδάσος, που περιβάλλει την πόλη, ευνοούν το ήπιο κλίμα όλο το χρόνο. 

Στη συνοικία Μόμινα μπάνια της Χισάρια αισθάνεται το άρωμα του πεύκου, αλλά εδώ πηγάζουν και κάποια από τα πιο θεραπευτικά νερά. Ακριβώς αυτός ο συνδυασμός φυσικών δεδομένων προσέλκυσε τους ανθρώπους εδώ ήδη στη βαθιά αρχαιότητα – ο προϊστορικός οικισμός γύρω από τις ιαματικές πηγές υπήρχε ήδη πριν από την 5^η – 4^η χιλιετηρίδα προ Χριστού. Κοντά βρίσκονται τα απομεινάρια εντυπωσιακών ρωμαϊκών λουτρών, που ανακαλύφθηκαν το 1935. Οι αρχαιολόγοι ανάγουν την κατασκευή στον 4^ο αιώνα. Δεν μπορεί αυτή η πλούσια ιστορία να μην έχει επηρεάσει τη ζωή και τον πολιτισμό των σημερινών κατοίκων του θέρετρου.

Σήμερα, φύλακας των τραγουδιών, των χορών και των παραδοσιακών επαγγελμάτων στη συνοικία Μόμινα μπάνια είναι κυρίως ο πολιτιστικός σύλλογος «Νικόλα Γιόνκοφ Βαπτσάροφ-1927». Μακροχρόνια πρόεδρός του είναι η Μαριάνα Νικόλοβα-Βάλκοβα. Εκείνη η ίδια δεν είναι από την πόλη, αλλά ήδη με τον ερχομό της στη Χισάρια καταγοητεύθηκε από τις φωνές των τραγουδιστριών και από την τέχνη τους να πλέκουν δαντέλλες και να φτιάχνουν καλαθάκια από καλαμάκια. Έθεσε τον στόχο να προσφέρει σκηνή και να προβάλλει τα ταλέντο των ερασιτεχνών. Όταν δεν ταξιδεύουν για συμμετοχή σε εθνικά φολκλορικά πανηγύρια στη χώρα, οι τραγουδίστριες της Χισάρια χαροποιούν με τις φωνές τους τους τουρίστες, που έρχονται να δουν τα αρχαία ρωμαϊκά λουτρά στην πόλη.

Συμμετέχουν και στο πρόγραμμα και του παραδοσιακού πανηγυριού της συνοικίας Μόμινα μπάνια, που διεξάγεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, την ημέρα της εκκλησιαστικής γιορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Φέτος η γιορτή θα είναι μόνο στον Ναό λόγω των αντιεπιδημικών μέτρων. Η εργασία και οι συναντήσεις των τραγουδιστριών στον πολιτιστικό σύλλογο όμως συνεχίζουν και το καλοκαίρι – λέει η Μαριάνα Νικόλοβα-Βάλκοβα:

«Έχουμε πολλές συμμετοχές και εμφανίσεις. Το συγκρότημα έχει ηχογραφήσεις στη ΒΕΡ και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί θα μείνει για τις επόμενες γενιές. Στη Μόμινα μπάνια φυλάσσονται τα αυθεντικά τραγούδια. Τραγουδάμε κυρίως αυθεντικό φολκλόρ. Αυτά τα τραγούδια είναι ο μεγάλος πλούτος μας. Είμαστε διαφορετικοί ακόμη από τους κοντινούς μας οικισμούς, έχουμε ιδιαιτερότητα. Για παράδειγμα, οι μάσκες των μπαμπόγερων μας είναι μοναδικές σε όλο τον δήμο. Δεν είναι τρομακτικές, αλλά πολύ όμορφες και ράβονται από ύφασμα και χάντρες. Όλα εδώ στολίζονται με χάντρες και παγιέτες – οι φορεσιές, οι δαντέλλες των μαντηλιών, τα βραχιόλια. Έτσι οι φορεσιές γίνονται πολύ όμορφες. Στον πολιτιστικό σύλλογό μας φυλάσσονται παλαιές ενδυμασίες. Το φωνητικό συγκρότημά μας ιδρύθηκε το 1955 και τώρα εδώ τραγουδάνε γυναίκες που τότε ήταν κορίτσια ηλικίας 12-13 χρονών. Κάνουμε και μικρά εργαστήρια για τα παιδιά.»

Ο πολιτιστικός σύλλογος της συνοικίας Μόμινα μπάνια τώρα στεγάζεται σε ένα μετάλλινο περίπτερο με δύο αίθουσες και βιβλιοθήκη. Εκεί φυλάσσονται 5 χιλιάδες τόμοι λογοτεχνίας, κυρίως για τους μαθητές.

«Έρχονται και παιδιά από το σχολείο στη Χισάρια. Με τη βοήθειά τους φτιάχνουμε τα όμορφα κοσμήματα, παραδοσιακά για τη συνοικία Μόμινα μπάνια. Χρησιμοποιούμε τη λεγόμενη βουλγαρική τεχνολογία για αρμάθιασμα χαντρών. Για μια ζώνη χρησιμοποιούνται 10-12 χιλιάδες χάντρες και είναι πολύ δύσκολη η δουλειά. Το αρμάθιασμα χαντρών και παγιετών στις φορεσιές μας είναι μέρος της παράδοσης, που θα συνεχίζεται.»

Φωτογραφίες:πρ. αρχείο, Γκεργκάνα Μάντσεβα, bgnes, Facebook/Guardianoftraditions

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα