Για τρίτη συνεχή χρονιά οι επίσημες εκδηλώσεις του διάσημου Αποκριάτικου Φεστιβάλ «Σούρβα», στο Πέρνικ, ακυρώθηκε. Το 2019 δεν έγινε λόγω προβλημάτων που είχε ο δήμος με το πόσιμο νερό ενώ τα τελευταία 2 χρόνια ο λόγος είναι η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού. Αλλά η παράδοση δεν είναι τόσο εύκολο να ξεριζωθεί.

Το σύνθημα του Φεστιβάλ είναι «Να διώξουμε το κακό και τις δυνάμεις του». Πρόκειται για το μεγαλύτερο φεστιβάλ αυτού του είδους στην Βουλγαρία και στα Βαλκάνια και κάθε χρόνο συγκέντρωνε χιλιάδες κόσμο από την Βουλγαρία, από όλη την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Και φέτος στις 13 προς τις 14 Ιανουαρίου, όλη νύχτα και όλη την επόμενη μέρα, ομάδες μεταμφιεσμένων περιφέρονταν σε χωριά και πόλεις πηδώντας, φωνάζοντας, κάνοντας θόρυβο με κουδούνια, κουνώντας τις γούνινες φορεσιές και τις μάσκες τους που είναι έργα τέχνης. Τα έθιμα και οι τελετουργίες που τα συνοδεύουν είναι μέρος της Λίστας της ΟΥΝΕΣΚΟ για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.

Οι ομάδες των κούκερι στην Βουλγαρία είναι πολυπληθείς και σκοπός τους είναι να δείχνουν τρομακτικοί έτσι ώστε να φοβηθεί ο χειμώνας και να έρθει η άνοιξη. Τα κακά πνεύματα τρομάζουν κυρίως χάρη στις μάσκες οι οποίες είναι μεγάλες και αποτελούν ένα συνονθύλευμα από ξύλο, δέρμα, υφάσματα, φτερά πτηνών, λαχανικά και ξηρούς καρπούς. Συχνά οι κούκερι είναι οι ίδιοι νέοι που έχουν συμμετάσχει την Πρωτοχρονιά στις ομάδες των Σουρβακάρι που λένε τα κάλαντα για υγεία σε κάθε σπίτι.

Στην Βουλγαρία υπάρχουν πολλοί ερασιτεχνικοί σύλλογοι που κρατούν τις παραδόσεις ζωντανές. Τα μέλη ανανεώνονται με κάθε επόμενη γενιά η οποία συντηρεί τις μάσκες και τα κοστούμια και τα φορά με ενθουσιασμό και χαρά. Ποιος όμως φτιάχνει αυτά τα θαυμαστά έργα τέχνης;

Ένας από τους τεχνήτες που δημιουργούν κάποιες από αυτές τις παράξενες μορφές είναι ο Κύριλ Στραπούλιν από το χωριό Ντρουγκάν, στην περιοχή του Πέρνικ. Ο Κύριλ συγκεντρώνει υλικά εδώ και πάνω από 30 χρόνια και έχει φτιάξει δεκάδες ανεπανάληπτες μάσκες.

Το επάγγελμά του είναι να κάνει οξυγονοκολλήσεις αλλά τον ελεύθερο χρόνο του τον αφιερώνει στο χόμπι του. Το βασικό υλικό που χρησιμοποιεί είναι το ξύλο. Επιλέγει δέντρα που μπορεί να μην κάνουν για το τζάκι αλλά έχουν παράξενα σχήματα. Τα δημιουργήματά του είναι πολλά και επίσης δεν αξίζει να μένουν κλεισμένα στα ντουλάπια γι’ αυτό συχνά κοσμούν εκθέσεις. Το όνειρο του Κύριλ είναι οι νέοι να ενδιαφέρονται γι’ αυτήν την τέχνη και να την συνεχίζουν.

«Δυστυχώς δεν έχω βοηθούς, λέει εκείνος. Στα χωριά δεν έμειναν πολλοί άνθρωποι και ειδικά νέοι. Εγώ από μικρός άρχισα να ασχολούμαι κι έφτιαξα με μεράκι το εργαστήριό μου. Δουλεύω και έχω αρκετά έσοδα, δεν με ενδιαφέρει να βιοπορίζομαι από τις μάσκες αλλά θα ήθελα να μεταδώσω τις γνώσεις μου. Φυσικά το σημαντικότερο είναι η φαντασία. Όσο περισσότεροι άνθρωποι επενδύσουν τις δικές τους ιδέες τόσο πιο πολύ θα ποικίλουν οι στολές. Δυστυχώς τα παιδιά έχουν καλομάθει, θέλουν τις ανέσεις τους και περνάνε τον χρόνο τους στην εικονική πραγματικότητα. Κάποτε στα χωριά γίνονταν ενδιαφέροντα πράγματα, ήμασταν πολύ χαρούμενοι. Οι οικογένειες είχαν πολλά παιδιά και μάθαιναν πολλά πράγματα το ένα από το άλλο. Τώρα στο χωριό μου υπάρχουν μόνο 2-3 παιδιά. Οι περισσότερες οικογένειες έχουν φύγει για το εξωτερικό. Πλέον έχουν εξαφανιστεί πολλά επαγγέλματα – ράφτες, μπαρμπέρηδες, υφάντρες. Το μόνο που μας μένει είναι η εκκλησία μας – μια κοπέλα ζωγραφίζει εικόνες και εγώ τις καδράρω. Δεν έχουν χαθεί τελείως οι καλοί άνθρωποι».

Χάρη στις μάσκες που φτιάχνει ο μάστορας έχει γυρίσει όλη την Ευρώπη συμμετέχοντας σε φεστιβάλ και εκθέσεις. Οι άνθρωποι εκεί τον υποδέχονται με θαυμασμό και ερωτεύονται τις βουλγάρικες παραδόσεις. Οι μάσκες που φτιάχνει είναι αναγνωρίσιμες και τον ψάχνουν συνέχεια άνθρωποι που ντύνονται κούκερι για να έχουν δικά του έργα τέχνης στην συλλογή τους με μάσκες τις οποίες χρησιμοποιούν τις Απόκριες.

Φωτογραφίες:: Γκεργκάνα Μάντσεβα, bgnes, zapernik.com, studiopernik.com

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα