Ως τις 29 Απριλίου η γκαλερί «Βουλγαρία» στην Ρώμη παρουσιάζει 20 έργα του ζωγράφου και σκηνογράφου, Ιβάν Μίλεβ (1897-1927), εκπρόσωπου του βουλγάρικου Ζετσεσιονισμού. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στα 125 χρόνια από την γέννηση του Μίλεβ.

«Είναι η πρώτη φορά που ξένο κοινό αντικρύζει τα έργα αυτού του εξαιρετικά ταλαντούχου καλλιτέχνη», λέει ο διευθυντής της Πινακοθήκης του Καζανλάκ, διδάκτωρ Πλάμεν Πετρόβ. Οι ειδήμονες χαρακτηρίζουν τον Μίλεβ σαν έναν από τους βούλγαρους μάστορες της ακουαρέλας και της τέμπερας. Το στυλ του είναι απόλυτα προσωπικό αν και επηρεάστηκε από τις ευρωπαϊκές τάσεις των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Η ψυχή του καλλιτέχνη δείχνει άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση και την αγιογραφία. Ως εκπρόσωπος του Ζετσεσιονισμού φυσικά βρίσκουμε επίδραση στα έργα του από την τεχνική του Γκούσταβ Κλιμτ και του Βασίλι Καντίνσκι.

«Είναι σημαντικό να διατηρούμε την μνήμη και να αποτίνουμε φόρο τιμής στις μεγάλες προσωπικότητες, λέει η διευθύντρια του Βουλγάρικου Πολιτιστικού Ινστιτούτου στην Ρώμη, Ζάνα Γιάκοβλεβα. Υπάρχουν Βούλγαροι που μας κάνουν περήφανους. Ο Ιβάν Μίλεβ είναι φαινόμενο όχι μόνο για την βουλγάρικη τέχνη αλλά και για την ευρωπαϊκή».

Ο Ιβάν Μίλεβ γεννήθηκε στο Καζανλάκ, η ζωή του ήταν δύσκολη και απεβίωσε από ασθένεια σε ηλικία μόλις 30 ετών.

«Το Καζανλάκ σαν γενέτειρα του Ιβάν Μίλεβ διαφυλάττει στην Αστική του Πινακοθήκη το μεγαλύτερο μέρος των έργων του τα οποία είναι κυρίως δωρεά από την μητέρα και τον αδερφό του, λέει ο κύριος Πετρόβ. Η μόνιμη έκθεση του Ιβάν Μίλεβ είναι βασικά το «σπίτι» της «Αχινώρας» -εμβληματικό έργο του ζωγράφου. Εδώ βρίσκεται το πρωτότυπο από το 1925 το οποίο δώρισε στην Πινακοθήκη ο ίδιος ο Μίλεβ λίγο πριν τον θάνατό του το 1926. Η «Αχινώρα» για πρώτη φορά εγκαταλείπει την Βουλγαρία για να ταξιδέψει τώρα στην Ρώμη μάλιστα την στιγμή που στην Αιώνια Πόλη φιλοξενείται επίσης έκθεση του πατριάρχη του Ζετσεσιονισμού, Γκούσταβ Κλιμτ. Έτσι οι δυο καλλιτέχνες μετά θάνατον συνυπάρχουν και επικοινωνούν με το κοινό».

Όλα τα έργα τέχνης που φιλοξενούνται στην έκθεση για τον Ιβάν Μίλεβ στην Ρώμη έχουν φτάσει από την Πινακοθήκη του Καζανλάκ. Εκεί βλέπουμε και το σημαντικότερο έγγραφο από το αρχείο του ζωγράφου.

«Πρόκειται για τα ημερολόγιά του από το 1917 έως το 1919, λέει ο διευθυντής της Πινακοθήκης. Για τους ποιητικούς του αυτοσχεδιασμούς και την αλληλογραφία του που μας αποκαλύπτουν ενδιαφέρουσες πτυχές από την προσωπικότητά του. Ελπίζουμε σύντομα να έχουμε την δυνατότητα να εκδώσουμε αυτά τα πολύτιμα έγγραφα για να μπορούν να μελετηθούν πιο εύκολα. Προς το παρόν στις 19 Μαρτίου θα παρουσιαστεί κατάλογος με πάνω από 120 έργα που εκθέτονται στην Πινακοθήκη του Καζανλάκ μεταξύ των οποίων και πίνακες και έγγραφα του Μίλεβ». 

Σήμερα η κοινωνία είναι απασχολημένη με την πανδημία του κορονοϊού και την σύρραξη στην Ουκρανία. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως δεν έχουν χρόνο και ενέργεια για τέχνη.

«Η κατάσταση που βιώνουμε είναι βαριά, λέει η κυρία Γιάκοβλεβα. Αλλά τώρα είναι η στιγμή που καλούμαστε να διασώσουμε την τέχνη η οποία πάντα απεικονίζει τον καιρό της. Χάνουμε συγγενείς και φίλους, γινόμαστε μάρτυρες πόνου και καταστροφής. Δεν πρέπει όμως να απελπιζόμαστε. Η τέχνη μπορεί να μας δώσει δύναμη γιατί μας υπενθυμίζει πως όσο σκληρός κι αν είναι ο κόσμος οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπο να εκφράσουν αγάπη και να δώσουν νόημα στην ύπαρξη. Ο κόσμος έχει ανάγκη από μνήμη. Πρέπει να μπορούμε να στραφούμε προς το παρελθόν και να διδαχθούμε από τις προηγούμενες γενιές για να μπορούμε να έχουμε παρόν και να το μεταδώσουμε στις μελλοντικές γενιές».

Ο Ιβάν Μίλεβ γεννήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 1897 στο Καζανλάκ όπου ο πατέρας του ήταν δάσκαλος. Το 1916, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο βρισκόταν σε στρατόπεδο στην Σόφια σαν στρατιωτικός ζωγράφος. Το 1917 στάλθηκε στο μέτωπο με την Ρουμανία – περίοδος η οποία σημάδεψε την ζωγραφική του. Τον ίδιο χρόνο εγκαινιάστηκε η πρώτη του έκθεση στο Καζανλάκ. Το 1919-1920 δίδασκε στο χωριό Κορούτσεσμε (κοντά στο Χάσκοβο) και μετά έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Σόφια. Φοίτησε στην ειδικότητα «Διακόσμηση» στην τάξη του Στέφαν Μπάτζοβ.

Ως φοιτητής παρουσίασε 3 προσωπικές του εκθέσεις. Από το 1922 εικονογράφησε βιβλία και εργάστηκε ως καρικατουρίστας σε εφημερίδες. Το 1923 επισκέφτηκε με άλλους φοιτητές την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα, την Κέρκυρα, την Νεάπολη, την Ρώμη, την Φλωρεντία και την Βενετία. Εντυπωσιάστηκε από την Αναγέννηση και το Μπαρόκ. Από το 1924 άρχισε να ασχολείται με την σκηνογραφία και η πρώτη του συνεργασία ήταν με το Εθνικό Θέατρο. Εντύπωση κάνουν οι τοιχογραφίες του σε βουλγάρικα σπίτια.

Το 1925 παντρεύτηκε την τραγουδίστρια της Όπερας Αικατερίνα Ναούμοβα της οποία τα χαρακτηριστικά είναι αναγνωρίσιμα σε πολλούς πίνακες του Μίλεβ με πιο σημαντικό την «Αχινώρα». Η κόρη του Ιβάν και της Αικατερίνα έγινε αρχιτέκτονας. Άλλος γνωστός πίνακας του καλλιτέχνη είναι το πορτραίτο της Άννα Κάμενοβα, μιας σημαδιακής γυναίκας, συγγραφέως και μεταφράστριας από το Πλόβντιβ.

Μετά τον θάνατο του Ιβάν Μίλεβ στις 27 Φεβρουαρίου 1927, διοργανώθηκε έκθεση εις μνήμην του στην Σόφια ενώ για τα 100 χρόνια από τον θάνατό του, το 1997, διοργανώθηκαν επετειακές εκθέσεις στην Εθνική Πινακοθήκη και την Πινακοθήκη του Καζανλάκ. 

Η μορφή του Ιβάν Μίλεβ κοσμεί το χαρτονόμισμα των 5 λέβα.

Ο Ζετσεσιονισμός ή Απόσχιση (από το γερμανικό Sezession) ονομάζεται το κίνημα που ιδρύθηκε το 1897 από μια ομάδα Βιεννέζων καλλιτεχνών που αποχώρησε από την επίσημη Ένωση Αυστριακών Καλλιτεχνών. Τα αντίστοιχα κινήματα των Ζετσεσιονιστών του Βερολίνου και του Μονάχου προηγήθηκαν αυτού της Βιέννης.

Η ομάδα των Ζετσεσιονιστών αποτελεί μια περίπτωση ανάλογη με αυτήν των Γάλλων ιμπρεσιονιστών και την αντιδραστική στάση τους απέναντι στην συντηρητική καλλιτεχνική τάξη που επικρατούσε στους ακαδημαϊκούς καλλιτεχνικούς κύκλους του Παρισιού στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι καλλιτέχνες της ομάδας του αυστριακού Ζετσεσιονισμού εκδήλωσαν την αντίθεσή τους στον συντηρητισμό που επικρατούσε στους κόλπους της ακαδημαϊκής Ένωσης Αυστριακών Καλλιτεχνών, και στο παραδοσιακό προσανατολισμό της προς τον ιστορικισμό.

Πρώτος πρόεδρος της ομάδας των βιεννέζων Ζετσεσιονιστών υπήρξε ο Ρούντολφ φον Αλτ ενώ οι πιο διάσημοι εκπρόσωποι του κινήματος είναι ο Γκούσταβ Κλιμτ, ο Κόλομαν Μόζερ, ο Γιόζεφ Χόφμαν, ο Γιόζεφ Μαρία Όλμπριχ, ο Μαξ Κούρτσβαϊλ, ο Όττο Βάγκνερ, ο Όσκαρ Κοκόσκα κ.ά.

Η Ομάδα των Ζετσεσιονιστών της Βιέννης, πραγματοποίησε την πρώτη της έκθεση το 1898. Την ίδια χρονιά κτίστηκε κοντά στην Πλατεία Καρλς και το κτήριο που απετέλεσε τον εκθεσιακό χώρο των έργων των Ζετσεσιονιστών. Το διάσημο αυτό βιεννέζικο κτίριο που σχεδίασε ο Γιόζεφ Μαρία Όλμπριχ, έμεινε γνωστό ως «Η Απόσχιση» (die Sezession). Οι καλλιτέχνες του Ζετσεσιονισμού δε μοιράζονται ένα κοινό καλλιτεχνικό στιλ. Το κτήριο στο οποίο εξέθεταν τα έργα τους αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντίληψης του συγκεκριμένου κινήματος. Στην προμετωπίδα της εισόδου ήταν χαραγμένη η φράση «Σε κάθε εποχή η τέχνη της, σε κάθε τέχνη η ελευθερία». Οι Ζετσεσιονιστές προσπάθησαν να κοινοποιήσουν το στιλ τους μέσω ενός περιοδικού που εξέδιδαν με το όνομα «Ver Sacrum», στο οποίο εκτίθενταν έργα αντιπροσωπευτικά της περιόδου, τα οποία είχαν διακοσμητικές τάσεις.

Το κίνημα του Ζετσεσιονισμού ή «της Απόσχισης» έχει αφήσει σημαντικότατη καλλιτεχνική κληρονομιά. Προς τιμήν του κινήματος εκδόθηκε το αναμνηστικό - συλλεκτικό νόμισμα των 100 ευρώ, που κυκλοφόρησε στις 10 Νοεμβρίου 2004. Στην μία του όψη απεικονίζει μία άποψη του εκθεσιακού χώρου των Ζετσεσιονιστών στη Βιέννη, του χώρου των «επαναστατών» όπως αλλιώς αποκαλείτο. Η άλλη όψη απεικονίζει λεπτομέρεια του έργου Η Ζωφόρος του Μπετόβεν του Γκούσταβ Κλιμτ.

Φωτογραφίες: Βουλγαρικό Πολιτιστικό Κέντρο στη Ρώμη, Γκαλερί Καζανλάκ, αρχείο

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα