«Βουλγαρικό ζήτημα» - έτσι αποκαλούν το σημαντικότερο καθήκον τους οι ηθοποιοί που προετοιμάζουν την Ενοποίηση της Βουλγαρίας, που επανεμφανίστηκε στον χάρτη το 1878, αλλά κατακερματισμένη. Οι άδικες αποφάσεις του Συνεδρίου του Βερολίνου του 1878, με αποτέλεσμα η Βουλγαρία να χωριστεί σε πολλές περιοχές με διαφορετικό καθεστώς, προκάλεσαν δυσαρέσκεια και αντίσταση στον τοπικό πληθυσμό. Η πιο ενεργή αντίσταση είναι στην Ανατολική Ρωμυλία, η οποία παραμένει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και αγωνίζεται για την ένωσή της με το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας.

 Γίνονται συλλαλητήρια, διαδηλώσεις και δρουν απελευθερωτικές ομάδες. Μια επαναστατική κατάσταση ετοιμάζεται, η οποία θα ενώσει την ενέργεια όλων των Βουλγάρων και θα οδηγήσει τελικά σε ένα από τα πιο χαρούμενα και πιο σημαντικά γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μας: την Ενοποίηση, τις λαμπρές μας νίκες στον Σερβοβουλγαρικό πόλεμο το φθινόπωρο του 1885, και τελικά, 30 χρόνια μετά την Απελευθέρωσή της, στην Ανεξαρτησία της Βουλγαρίας.

Πρώτοι στον επαναστατικό αγώνα για την Ένωση το 1885, ρίχνονται οι κάτοικοι του Παναγιούριστε. Η πόλη αυτή ήταν η πρώτη που διακήρυξε την ελευθερία της, λίγες μέρες μετά το ξέσπασμα της Απριλιανής εξέγερσης του 1876 και η πρώτη που κυμάτισε τη σημαία της επανάστασης, που έραψε εδώ η Ράινα Κνιαγίνια με τις λέξεις «Ελευθερία ή θάνατος».

Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1885, οι κάτοικοι του Παναγιουρίστε προηγούνται των γεγονότων και κάνουν τον πρόεδρο της Βουλγαρικής μυστικής επαναστατικής επιτροπής (ΒΜΕΕ) Ζαχάρι Στογιάνοφ να αναφωνήσει "Ζήτω Παναγιουρίτες! Στο στρατόπεδο του Γκεόργκι Μπενκόφσκι και του Παναγιότ Βόλοφ, οι κάτοικοι του Παναγιούριστε ήταν οι πρώτοι που φώναξαν - Ζήτω η Ένωση!».

Ποια ήταν όμως η συμβολή του Παναγιούριστε τις μέρες πριν την επίσημη ανακοίνωση της Ένωσης στις 6 Σεπτεμβρίου 1885 στο Πλόβντιβ;

«Στις 2 Σεπτεμβρίου 1885 Η ενοποίηση έγινε πρώτα στο Παναγιούριστε - επισημαίνει η Ιρίνα Μπότεβα, επιμελήτρια του Ιστορικού Μουσείου της πόλης. Το Παναγιούριστε είναι πάλι πρώτο, γιατί η ιστορία της πόλης μας αποδεικνύεται δραματική μετά την Απελευθέρωση και μετά τη σύναψη της Συνθήκης του Βερολίνου το καλοκαίρι του 1878. Δυνάμει της συνθήκης, η Βουλγαρία χωρίστηκε σε πολλά μέρη, με το μεγαλύτερο να είναι το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας και η Ανατολική Ρωμυλία. Τα σύνορα μεταξύ των δύο τμημάτων εκτείνονται μεταξύ των πόλεων Παναγιούριστε και Ζλάτιτσα, με το Παναγιούριστε να παραμένει στην Ανατολική Ρωμυλία, ουσιαστικά ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία.

Όλες οι θυσίες που δόθηκαν στην Απριλιανή Εξέγερση, όλες οι θυσίες στους απελευθερωτικούς αγώνες ήταν απολύτως μάταιες. Οι κάτοικοι της πόλης δεν υποτάσσονται και, Αυτοί, όπως και οι άνθρωποι στους περισσότερες περιοχές της Ανατολικής Ρωμυλίας, με την υποστήριξη των Βουλγάρων στο Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας, δημιουργούν Ενιαία Επαναστατική Επιτροπή.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1885 τρεις νέοι, μέλη της επιτροπής στο Παναγιούριστε, αρχίζουν να φωνάζουν στους δρόμους της πόλης «Κάτω η Ρουμελία! Ζήτω η Ένωση!» και συλλαμβάνονται από τις τοπικές αρχές. Οι κάτοικοι παίρνουν τα όπλα και συγκεντρώνονται σε αυθόρμητη συγκέντρωση μπροστά από τον Ναό της Παναγίας. Το πλήθος ήταν περίπου 2 χιλιάδες άτομα. Ο περιφερειάρχης κατάλαβε ότι έπρεπε να δράσει πολύ γρήγορα, αφού το συλλαλητήριο ήταν ασυγκράτητο και οι άνθρωποι ήταν οπλισμένοι και αποφασίζει να απελευθερώσει τους τρεις νέους αγωνιστές. Στην πράξη, αυτό το συλλαλητήριο, με το κάλεσμα «Κάτω η Ρουμελία! Ζήτω η Ένωση!». είναι η αρχή της Ένωσης της Βουλγαρίας.

Στο κέντρο της πόλης, στην πλατεία, σχεδόν στο σημείο που έγιναν αυτές οι εκδηλώσεις, έχει τοποθετηθεί αναμνηστική πλάκα για τους αγωνιστές της Ένωσης. Είναι επίσης ο χώρος στον οποίο πραγματοποιούνται εορτασμοί και εκδηλώσεις μνήμης κάθε χρόνο. Η επιγραφή στο μαύρο μάρμαρο γράφει: «Εδώ στις 2 Σεπτεμβρίου 1885 υψώθηκε η σημαία της Ένωσης».

Οι κάτοικοι του Παναγιούριστε έχουν διατηρήσει σαν κειμήλιο τη σημαία της Ένωσης πριν από 137 χρόνια. Πάνω του είναι γραμμένο "Η ισχύς εν τη ενώσει" και καταλαβαίνουμε αμέσως πού γεννήθηκε η φράση που έγινε σύμβολο του βουλγαρικού κοινοβουλευτισμού, που συχνά αναφέρεται ακόμη και σήμερα.

«Η Σημαία του Σώματος του Παναγιούριστε Σερβοβουλγαρικό πόλεμο φυλάσσεται στο Μουσείο μας, λέει η Ιρίνα Μπότεβα στην συνέντευξή της στο Ράδιο Βουλγαρία. Στο Μουσείο φυλάσσονται και τα όπλα πολλών από τους συμμετέχοντες στην ιστορική διαδήλωση της 2ας Σεπτεμβρίου του 1885. Με βάση αυτών των αποδείξεων μπορούμε να μιλάμε για τα γεγονότα που συνέβησαν τότε».

Φωτογραφίες: Γκεργκάνα Μάντσεβα, Ιστορικό Μουσείο - Παναγιούριστε, αρχείο

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης