Πριν από την έναρξη των πολέμων για την εθνική ενοποίηση (περίοδος 1912-1918), οι δήμαρχοι της βουλγαρικής πρωτεύουσας αποφάσισαν να απαθανατίσουν τα σημαντικά γεγονότα της πόλης μέσα από ένα βιβλίο χρονικών. Ονομάστηκε «Χρυσή Βίβλος της Σόφιας» και σήμερα συγκαταλέγεται στα πολυτιμότερα εκθέματα του Μουσείου της Σόφιας. Το βιβλίο περιέχει περισσότερες από 50 σελίδες, διακοσμημένες στις άκρες με χρυσό φιλιγκράν, αποκάλυψε στο Ράδιο Βουλγαρία η ιστορικός Τεοντόρα Μεσάκοβα.

«Έχει ένα ενδιαφέρον δερμάτινο δέσιμο σαν πτερύγιο. Πάνω του υπάρχουν γεωμετρικά στοιχεία φυτών. Στη μέση βρίσκεται ο θυρεός της πρωτεύουσας στην αρχική του εκδοχή, δημιουργία του Χαραλάμπι Τατσέφ. Η «Χρυσή Βίβλος της Σόφιας» φυλάσσεται μέσα σε ένα φιλοτεχνημένο κουτί. Στην αρχική σελίδα είναι το μήνυμα του Βασιλιά Φερδινάνδου. Στο χέρι του, με εκλεπτυσμένη γραφή στα βουλγαρικά, στέλνει τις καλύτερες ευχές του στην πόλη μας. Την αποκαλεί «Σοφή Σόφια» και αναφέρεται στις φυσικές της ομορφιές. Αλλά σε αυτό το πρώτο φύλλο, στην πίσω σελίδα του, υπάρχει γραμμένο, με πολύ μικρά γράμματα, πολύ σεμνά, το όνομα Ελεονόρα. Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για τη δεύτερη σύζυγό του, τη βασίλισσα Ελεονόρα, γνωστή για την παροιμιώδη σεμνότητά της. Το επόμενο φύλλο του βιβλίου περιέχει το μήνυμα της 32ης βουλγαρικής κυβέρνησης, με επικεφαλής τον Ιβάν Ευστάτιεφ Γκέσοφ. Το βιβλίο συνεχίζει με μηνύματα, ευχές και χαιρετισμούς σε διάφορες γλώσσες από εκπροσώπους διαφόρων αντιπροσωπειών που επισκέφτηκα τη Βουλγαρία σε εθνικό επίπεδο ή ήταν καλεσμένοι του Δήμου της Σόφιας. Είναι σχεδόν σε όλες, αν όχι σε όλες, σε ευρωπαϊκές γλώσσες. Υπάρχει επίσης ένα μήνυμα σε αραβική γραφή».

Στο βιβλίο σημειώνονται σημαντικά εθνικά και μητροπολιτικά γεγονότα. Ο πιο διάσημος Δήμαρχος της πόλης, ο μηχανικός Ιβάν Ιβανόφ, θεώρησε απαραίτητο να καταγράψει ότι το 1937 κάλεσε τον Τσάρο Μπόρις Γ' και τον Πρίγκιπα Κύριλλο να γνωρίσουν το έργο για το πολεοδομικό σχέδιο «Μουσμάν». Λόγω του πολέμου, το σχέδιο πάγωσε, αλλά προκαθόρισε την ανάπτυξη της Σόφιας ακόμη και στα χρόνια του σοσιαλισμού. Σημειώθηκε επίσης η πανηγυρική δημοτική συνεδρίαση με αφορμή τη Συμφωνία της Κραϊόβας του 1940, όταν η Βουλγαρία επέστρεψε ειρηνικά τη Νότια Δοβρουτσά.

«Οι σχέσεις Γερμανίας και Βουλγαρίας περιέχουν πληροφορίες για φιλανθρωπική έκθεση την παραμονή του νέου έτους 1941. Είναι ενδιαφέρον ότι ανήκει στο λεγόμενο Γερμανό-βουλγαρικό Εμπορικό Επιμελητήριο και στο βιβλίο σημειώνεται ότι όλα τα έσοδα από τα εισιτήρια αυτής της έκθεσης θα χρησιμοποιηθούν για χειμερινή βοήθεια στον άπορο πληθυσμό της Σόφιας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η υπογραφή και το όνομα του διάσημου εμπόρου Στέφαν Τσαπρασίκοφ, ο οποίος ήταν πρόεδρος αυτού του επιμελητηρίου από τη βουλγαρική πλευρά.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το βιβλίο δεν είχε συμπληρωθεί σχεδόν καθόλου.

«Από το 1945 άρχισε ξανά η συμπλήρωση του βιβλίου, συνεχίζει η Τεοντόρα Μεσέκοβα. Τα μηνύματα και οι υπογραφές είναι κυρίως εκπροσώπων της Σοβιετικής Ένωσης και αντιπροσωπειών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Ίσως από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που επισκέφτηκαν τη Σόφια και άφησαν το μήνυμά τους στο βιβλίο, είναι οι Σοβιετικοί κοσμοναύτες Βαλεντίνα Τερέσκοβα και Αλεξέι Λεόνοφ. Είναι ενδιαφέρον ότι, εκτός από τις ευχές και τις υπογραφές, ο Λεόνοφ σχεδίασε το περιστέρι της ειρήνης με το στεφάνι-κορώνα, που υπάρχει στο θηρεό της Σόφιας (το στέμμα στο πάνω μέρος του θυρεού, το οποίο περιέχει στοιχεία του τείχους της πόλης σ.σ.)».

Η «Χρυσή Βίβλος» έκλεισε το 1972, καλύπτοντας τα γεγονότα δύο διαφορετικών εποχών - του 3ου Βουλγαρικού Βασιλείου και του Κομμουνισμού. Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι η Σόφια, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, προσπάθησε να είναι μια ανοιχτή πόλη και υποδέχτηκε επισκέπτες τόσο από τη Δύση όσο και από τον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο». Η ερευνήτρια του βιβλίου, Τεοντόρα Μεσέκοβα, ελπίζει ότι θα διαβαστούν όλα τα μηνύματα, στις διάφορες γλώσσες στις οποίες έχουν γραφτεί: «Σκέφτηκα να δημοσιεύσω μια φωτοτυπημένη έκδοση, αλλά υπάρχουν τόσες πολλές γλώσσες που μια καλή μετάφραση είναι ένα περίπλοκο και δαπανηρό εγχείρημα». Για το λόγο αυτό, το χρονικό της Σόφιας, από τη σύγχρονη εποχή, περιμένει ακόμη τους μεταφραστές του. Αυτή τη στιγμή, οι επισκέπτες της πόλης μας συνεχίζουν να στέλνουν μηνύματα σε ένα νέο βιβλίο, οι σελίδες του οποίου είναι διακοσμημένες με ασημένιο φιλιγκράν και γι' αυτό ονομάζεται «Ασημένιο Βιβλίο» της Σόφιας.

Φωτογραφίες: Ίβο Ιβανόφ, Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης