Κατά τη δεκαετία του ’60 του 19^ου αιώνα οι Βούλγαροι ζούσαν με το αίσθημα ότι η παλιά τάξη ύπαρξης στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έχει περάσει ανεπιστρεπτί και έρχεται χρόνος για μεγάλες αλλαγές. Οι εφημερίδες διέδιδαν τα νέα για εξεγέρσεις και πολέμους στα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Η ενίσχυση του επαναστατικού κινήματος έδειξε ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για το μεγάλο ιδανικό – την απελευθέρωση. Αυτή η κοινή ετοιμότητα και αποφασιστικότητα για αγώνα, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους, μορφωμένους και ξύπνιους Βουλγάρους, έδωσε αφορμή να μιλιέται για εθνικό απελευθερωτικό κίνημα ανάμεσα στον βουλγαρικό λαό, που ήθελε ήδη να απορρίψει την οθωμανική κυριαρχία και να αποκαταστήσει το ανεξάρτητο κράτος του. Ανάμεσα στις διάφορες ιδέες, προτάσεις και πρωτοβουλίες δεν υπήρχε ενότητα, που να οδηγήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες. Το κοινό πνεύμα έπρεπε να οργανωθεί. Σε μια τέτοια περίοδο εμφανίστηκε ο Βασίλ Ιβάνοφ Κούντσεφ, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως Λέβσκι – ο Απόστολος της Ελευθερίας.

• Βασίλ Λέφσκι – ένας από τους μεγάλους ευρωπαίους επαναστάτες

Ο Λέβσκι γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1837 στο Κάρλοβο, στην οικογένεια των Ιβάν και Γκίνα Κούντσεβι, ο πατέρας του απεβίωσε νωρίς. Ο Βασίλ πήγαινε στο σχολείο της πόλης και στη συνέχεια και στη Στάρα Ζαγκόρα. Ο θείος του – ο Αρχιμανδρίτης Βασίλειος, τον έστειλε σε ιεροδιδασκαλείο στο Πλόβντιβ. Το 1858 έγινε μοναχός υπό το όνομα Ιγνατίου. Το 1861 εγκατέλειψε τη σταδιοδρομία κληρικού, αλλά έμεινε «διάκονος» και πήγε στο Βελιγράδι ως εθελοντής στην 1^η Βουλγαρική Λεγεώνα του Γκεόργκι Στόικοφ Ρακόβσκι. Στην επίθεση στο Καλεμέγκνταν ο νεαρός Βασίλ Κούντσεφ εκδήλωσε θάρρος και επιδεξιότητα και ένα άλμα του έκανε τους συναγωνιστές του να αναφωνήσουν – «είναι άλμα λιονταριού» (στα βουλγαρικά η λέξη «λιοντάρι» μεταφράζεται ως«лъв» (лев) – από εκεί και η προσωνυμία «Λέβσκι» - σ. σ.). Στη συνέχεια γύρισε στο Πλόβντιβ. Συνελήφθη προσωρινά και μετά για ορισμένη περίοδο ήταν δάσκαλος στα γύρω χωριά. Το 1866 έφυγε για τη Βλαχία (σημερινή Ρουμανία). Διέσχισε τη Βουλγαρία ως σημαιοφόρος στο απόσπασμα του Παναγιότ Χίτοφ, το οποίο με μάχες για 99 ημέρες ανοίξει τον δρόμο του προς τη Σερβία. Εκεί συμμετείχε στην 2^η Βουλγαρική Λεγεώνα και μετά από βαριά ασθένεια βρέθηκε και πάλι στη Βλαχία. 

Στις περιπλανήσεις του ο Λέβσκι συναντούσε πολλούς ανθρώπους, άκουγε τις διαθέσεις τους και σταδιακά διαμόρφωσε την ιδέα του να υπηρετεί την Πατρίδα. Ήθελε τους Βουλγάρους να απελευθερωθούν μόνοι τους, χωρίς άλλη βοήθεια με πανβουλγαρική εξέγερση, προετοιμασμένη από δίκτυο επαναστατικών επιτροπών. Έτσι ο Λέβσκι άρχισε να γυρίσει ως απόστολος τον λαό, για να κηρύττει μια νέα πίστη, στην οποία πίστευε ήδη ακλόνητα – Ελεύθερη Βουλγαρία.

Από το 1869 μέχρι το 1872 στις περιοδείες του στα βουλγαρικά εδάφη σταδιακά δημιούργησε το δίκτυο της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης. Στις επαναστατικές επιτροπές σε πόλεις και χωριά προσέλκυε τους πιο ξύπνιους, γενναίους και πιστούς στην υπόθεση Βουλγάρους.

• "Οι ανθρωπιστικές ιδέες του Αποστόλου της ελευθερίας είναι αιώνιες"

Γύρω στο 1870 ο Λέβσκι ίδρυσε μια τέτοια επιτροπή στην πόλη Ζλατίτσα, της περιοχής του Αίμου. Το καταφύγιό του ήταν στο μετόχι του κοντινού μοναστηρίου «Άγιος Γεώργιος». Η πόλη εκείνη την περίοδο ήταν διοικητικό κέντρο με 5000 κατοίκους περίπου, εκ των οποίων 4500 Μουσουλμάνοι και μόλις 500 Χριστιανοί. «Ακριβώς σε τέτοια μέρη οι τούρκοι περίμεναν λιγότερο ότι μπορεί να υπάρχει τέτοια επιτροπή», διηγείται ο Ιβάν Ιβανόφ, διδάκτωρ των ιστορικών επιστημών. Και μας μεταφέρει στο κτήριο του μετοχιού στη Ζλατίτσα, που έχει αποτυπώσει για πάντα την ανάμνηση για τον Βασίλ Λέβσκι:

«Για το κτήριο αυτό βρήκαμε έγγραφα στα ιστορικά αρχεία, ότι χτίστηκε το 1834. Ενώ εργαζόμουν, ερευνώντας αυτό το παλιό κτήριο, που ήταν τότε σε άθλια κατάσταση, ανακάλυψα ένα εξαιρετικό και περίεργο γεγονός. Το πιο ευρύχωρο δωμάτιο, που βρίσκεται από την πλευρά του δρόμου, έχει δύο εισόδους – μία από την αυλή και μία από τον δρόμο. Το ενδιαφέρον ήταν ότι, κατεβαίνοντας στο υπόγειο του κτηρίου, ακριβώς στη μέση βρίσκεις τρία πέτρινα σκαλοπάτια. Όταν ανεβείς στον πρώτο όροφο, καταλαβαίνεις, ότι αυτά τα πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν ακριβώς κάτω από την εστία, δηλαδή το δωμάτιο είχε κρυφή έξοδο, που οδηγούσε στο υπόγειο και από εκεί μέσα από τα παράθυρα του υπόγειου ο Λέβσκι είχε τη δυνατότητα να φύγει, εάν τον αναζητήσουν στο εκκλησιαστικό μετόχι. Αυτό το κτήριο διατηρεί την ανάμνηση για τον Διάκονο και κάθε χρόνο όταν έρθει ο χρόνος να τιμήσουμε τον μεγάλο Βούλγαρο, οι κάτοικοι της Ζλατίτσα από ανέκαθεν διεξάγουν μεγάλη πορεία με πυρσούς, που δεν έχει διακοπεί ποτέ στην πορεία των χρονών. Κάθε χρόνο στην πορεία συμμετέχουν μαθητές, παιδιά, μεγάλοι και με πυρσούς τη νύχτα καταθέτουν στεφάνια και λουλούδια στο κτήριο, για να διατηρηθεί η μνήμη του Αποστόλου για τις γενιές.»

Αφού δημιούργησε δίκτυο από δεκάδες επαναστατικές επιτροπές, το όνομα του Λέβσκι άρχισε να διαδίδεται κρυφά ανάμεσα στον λαό. Ο Λέβσκι ήταν γνωστός ανάμεσα στους συμπατριώτες του με την επιδεξιότητα και οξύνοιά του στη διαφυγή των παγίδων και των εμποδίων λόγω των αρχών που τον καταζητούσαν και «στο κέρατο του βοδιού». Οι πιο σημαντικές όμως είναι οι ιδέες του Αποστόλου και η δραστηριότητά του είναι κορύφωση του βουλγαρικού εθνικού απελευθερωτικού κινήματος. Εκείνος ούτε μια στιγμή δεν εγκατέλειψε τον στόχο του – για οργάνωση βουλγαρικής εξέγερσης, για ένοπλη επανάσταση υπό τη διεύθυνση επαναστατικών επιτροπών. Ο Λέβσκι πίστευε ότι η επανάσταση θα έχει επιτυχία μόνο εάν στις γραμμές της συμμετέχουν οι πιο ενδιαφερόμενοι Βούλγαροι. Το βλέμμα του Αποστόλου απλωνόταν και πιο μακριά – στο απελευθερωμένο βουλγαρικό κράτος προέβλεπε να δημιουργηθεί αγνή και ιερή δημοκρατία, στην οποία να κυριαρχούν η δικαιοσύνη και η ισότητα μεταξύ των διάφορων εθνών. Ο Λέβσκι όμως δεν ήταν ζωντανός να δει το ξέσπασμα της Εξέγερσης του Απρίλη. Το 1872 συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε στις 18 Φεβρουαρίου στη Σόφια.

Η δίκη του Βασίλ Λέβσκι παραμένει βυθισμένη σε μυστήριο. Για τη δίκη αυτή δε γράφει ούτε ο τουρκικός, ούτε ο παγκόσμιος Τύπος. Ο κόσμος δεν ξέρει για το δράμα στο κονάκι της Σόφιας, όπου ένας Βούλγαρος υπερνικά την εξουσία ολόκληρης αυτοκρατορίας με τη θέληση και την πίστη του στο λαϊκό έργο. Εκτός από τη δίκη κατά του Λέβσκι, αίνιγμα μέχρι και σήμερα παραμένει και ο τάφος του στη Σόφια. Υπάρχουν πολλές εκδοχές και υποθέσεις για το πού βρίσκονται τα λείψανα αυτού του μεγάλου Βουλγάρου, κανείς όμως δεν μπορεί να δώσει αναμφισβήτητη απόδειξη πού ακριβώς πρέπει να τοποθετηθεί επιτάφιος πλάκα του.

Το πιο σημαντικό είναι ότι ο Λέβσκι μέσω των παρακαταθηκών του ζει στη συνείδηση των ανθρώπων. 150 χρόνια μετά τον θάνατό του, πιο επίκαιρα από ποτέ ηχούν τα λόγια του: «Η πολύτιμή μας Πατρίδα χρειάζεται αξιοπρεπείς ανθρώπους, που να την οδηγούν στον δρόμο της ευημερίας, έτσι ώστε να είμαστε ίσοι με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς».

• Ο τάφος του Λέβσκι δε θα βεβηλώνεται πια

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: bgnes, zlatitsa.com, YouTube@AlexanderSeniorMitov