«Τι κι αν ήμασταν υπό τουρκική σκλαβιά; Τώρα οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, δεν φταίνε για την ιστορία και είναι καλό να τους βοηθάς» - λέει μια κοπέλα ορατής ηλικίας 14 ετών στη φίλη της. Γίνεται σαφές ότι η συνομιλία σχετίζεται με τον σεισμό στην Τουρκία και τη Συρία και τα θύματά του, αλλά συμβαίνει λίγα μέτρα από το Μνημείο του Αποστόλου της Ελευθερίας Βασίλ Λέβσκι στη Σόφια.

«Τώρα είναι η στιγμή να βοηθήσουμε - οι καθυστερημένοι δεν θα είναι φίλοι μας» - ο Λέβσκι σε έναν πλούσιο Βούλγαρο, 6 Οκτωβρίου 1871

Μαθητές με λουλούδια στα χέρια περπατούν προς το μέρος του για να αποτίσουν φόρο τιμής στο όνομα και το έργο του μεγάλου Βούλγαρου. Στο μνημείο συναντάμε και την Στάνκα Μλαντένοβα, η οποία ήρθε με τον επτάχρονο εγγονό της Ντενισλάβ.

«Κάθε χρόνο ερχόμαστε, αλλά επειδή τώρα είναι άρρωστος και δεν μπορούσε να έρθει με την τάξη του, τον έφερα εγώ. Ήταν πολύ ενθουσιασμένος, είχε μάθει ακόμη και ένα ποίημα για τον Λέβσκι. Είναι πολύ περήφανος που έφτασε ως εδώ».

«Ό,τι είπαμε και γράψαμε χθες, πρέπει να το κρατήσουμε μπροστά στα μάτια μας και σήμερα, για να μην μας γελάει ο κόσμος αύριο» - Βασίλ Λέβσκι

Αυτή η υπερηφάνεια και η εκτίμηση αισθάνονται εξαιρετικά έντονα σήμερα σε αυτό το αξιομνημόνευτο μέρος. Και μόλις λίγα βήματα από το μνημείο, βρισκόμαστε μπροστά στον πρώτο χώρο τέχνης αφιερωμένο στον Απόστολο – ένα μέρος της Εθνικής μας Πινακοθήκης Kvadrat 500, που μας υποδέχεται με τις διαθήκες του και την έκθεση πολυμέσων «Η εξομολόγηση του Λέβσκι».

Ένα έργο που μας προσφέρει μια συναισθηματική εγγύτητα με τον άνθρωπο πίσω από την εικόνα. «Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του Εθνικού Προγράμματος για τον εορτασμό της 150ης επετείου από τον θάνατο του εθνικού μας ήρωα. Συγχαρητήρια για το έργο της ομάδας της Εθνικής Πινακοθήκης και της Πανβουλγαρικής Ένωσης «Βασίλ Λέβσκι» και ευχαριστούμε όλους τους δωρητές για την υλοποίησή του», δήλωσε ο Υφυπουργός Πολιτισμού αν. καθ. Πλάμεν Σλάβοφ στα εγκαίνια.

Οκτώ χρόνια -τόσο χρειάστηκε για την ιδέα- να υπάρχει ένα συγκεκριμένο μέρος στη Σόφια που να σχετίζεται με τη μνήμη του Βασίλ Λέβσκι, όπου οι νέοι θα μπορούσαν να έρθουν, να μάθουν περισσότερα και ακόμη και να αγοράσουν βιβλία για αυτόν - μέχρι την πραγματοποίησή του, παραδέχτηκε στο Ράδιο Βουλγαρία ο Βασίλ Βασίλεφ, ο πρόεδρος της Πανβουλγαρικής Ένωσης. Και αφού βρισκόμαστε στην επικράτεια της τέχνης - στην Εθνική Πινακοθήκη, η παρουσίαση του εθνικού μας ήρωα δεν γίνεται μέσω της έκθεσης αντικειμένων και προσωπικών αντικειμένων, αλλά μέσω καλλιτεχνικών τεχνικών.

Μόλις μπείτε στον σκοτεινό χώρο, σας υποδέχονται οι διαθήκες του γραμμένες με φως που εξαφανίζονται μόνο για να επανεμφανιστούν. Στον ειδικό χώρο για βιβλία βρίσκονται πολύτιμα ιστορικά βιβλία, οι τελευταίες μελέτες και εκδόσεις με ευρήματα από το ταμείο της Πανβουλγαρικής Ένωσης και του Εθνικού Μουσείου Βασίλ Λέβσκι - Κάρλοβο. Και στην ίδια τη μικρή αίθουσα, σε έναν μεγάλο βίντεο τοίχο, χρησιμοποιώντας ολογραφική τεχνολογία, «αναβιώνουν» σημαντικές στιγμές από τη ζωή ενός από τα σύμβολα της βουλγαρικής ελευθερίας και ενότητας.

Ο χώρος σχεδιάστηκε και ανακαινίστηκε ακριβώς σύμφωνα με τις ανάγκες του πολυμεσικού έργου «Η εξομολόγηση του Λέβσκι», μαθαίνουμε από τον Ίβο Μίλεφ, παραγωγό του έργου. Δεν είναι ούτε ντοκιμαντέρ με την τυπική έννοια του όρου. Η έκθεση χρησιμοποιεί εντελώς σύγχρονη τεχνολογία, σε συνδυασμό με μια συντηρητική προσέγγιση στη χρήση της, εξηγεί ο Μίλεφ. Το σκηνικό και η ατμόσφαιρα αναπαράγονται μέσα από κοστούμια και σκηνικά της εποχής σε μια ήρεμη κινηματογραφική αφήγηση του σκηνοθέτη Ντιμίταρ Γκότσεφ, βασισμένη σε σενάριο της Νέλι Ντιμιτρόβα. Σκοπός είναι να μας δείξει τον άνθρωπο Λέβσκι.

«Φυσικά, χρησιμοποιήθηκαν πολλά ιστορικά ντοκουμέντα και έρευνες, αλλά αυτή δεν είναι μια ιστορική ταινία. Είναι ένα έργο τέχνης. Επηρεάζει τα συναισθήματα των ανθρώπων. Η γνώση και η πληροφόρηση έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Τέτοιος είναι ο ρόλος της «Εξομολόγησης του Λέβσκι.» Είναι πολύ δύσκολο να δουλέψεις με την εικόνα του Βασίλ Λέβσκι, γιατί πρόκειται για ένα άτομο για το οποίο ο καθένας έχει τη δική του προσωπική ιδέα.

«Χρειάζονται πράξεις, όχι λόγια», γράφει ο Λέφσκι.

«Η ιδεολογία του Λέβσκι, αν κρίνουμε από τις διαθήκες του, είναι ο πιο σωστός τρόπος για να λύσουμε τα προβλήματά μας - λέει ο Βασίλ Βασίλεφ. - Ούτε ένας Βούλγαρος πολιτικός δεν θέλει να το καταλάβει. Εάν ο βουλγαρικός λαός μπορεί να ενωθεί, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο γύρω από την προσωπικότητα, το έργο και τις διαθήκες του Λέβσκι. Μπορούν να μας πάνε μπροστά» - λέει ο πρόεδρος της Πανβουλγαρικής Ένωσης «Βασίλ Λέβσκι».

Βγαίνοντας από τη γκαλερί, βρισκόμαστε και πάλι απέναντι από το Μνημείο του Βασίλ Λέβσκι στο κέντρο της Σόφιας. Δύο ηλικιωμένες γυναίκες αφήνουν κόκκινα τριαντάφυλλα στη βάση του.

«Αφήσαμε λουλούδια στον Απόστολο για το έργο του, για την αγάπη του για τη χώρα, να τον προσκυνήσουμε και να μην τον ξεχνάμε. Κάθε χρόνο το κάνουμε γιατί τον αγαπάμε, γιατί αγάπησε την πατρίδα του» μας λέει η μια και συνεχίζει τον δρόμο της.

Η έκθεση «Η εξομολόγηση του Λέβσκι» θα είναι ανοιχτή όλο το 2023 με ελεύθερη είσοδο. Μετά από αυτήν, το πνεύμα του Βασίλ Λέβσκι θα παραμείνει στον νέο χώρο με μια νέα καλλιτεχνική συνομιλία μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της Βουλγαρίας.

• Στα ίχνη του Λέβσκι – 5 τουριστικά αξιοθέατα που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του

Φωτογραφίες: Βέσελα Κράστεβα

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα