Δύσκολα είναι να μετρήσουμε τις σελίδες, γραμμένες για τη ζωή και το έργο του εθνικού ήρωα της Βουλγαρίας Βασίλ Λέβσκι. Ανάμεσά τους βρίσκουμε ενδιαφέρουσες μαρτυρίες για τον τραγουδιστή Λέβσκι. Στο βιβλίο της «Ο Απόστολος της Ελευθερίας» η αγγλίδα συγγραφέας Μέρσια Μακντέρμοτ γράφει: «Το τραγούδι δεν είναι μόνο απόλαυση στη ζωή του Βασίλ Λέβσκι, αλλά μια φυσική μορφή αυτοέκφρασης».

Συχνότερα ασχολούμαστε με τη στοιχειακή κληρονομιά του Λέβσκι, με την επαναστατική δραστηριότητά του και με την ιδεολογία του και σαν να δίνεται λιγότερη προσοχή στον πνευματικό κόσμο του Αποστόλου. «Σε μας έχουν φτάσει όχι λίγες μαρτυρίες για το τι άνθρωπος ήταν πέρα από την επαναστατική δραστηριότητά του – όταν έμενε μόνος του ή ήταν μαζί με τους φίλους του», λέει ο Ντανιέλ Σπάσοφ, τραγουδιστής, λαογράφος, τηλεπαρουσιαστής και παραγωγός της ταινίας «Τα τραγούδια του Λέβσκι», η οποία πραγματοποιήθηκε στην ΒΕΤ το 2017 με αφορμή την 180^η επέτειο από τη γέννηση του Αποστόλου.

«Από το προσωπικό σημειωματάριο του Λέβσκι μέχρι τις μέρες μας έχουν φτάσει μαρτυρίες για τα τραγούδια που του άρεσκαν. Για παράδειγμα, εκεί βρίσκουμε τους στίχους της μπαλάντας «Όλο σε σκέφτομαι, μάνα» - ένα από τα πιο ενδόμυχα τραγούδια, τραγούδι-εξομολόγηση, αφιερωμένο στη μητέρα του. Θεωρείται ότι δημιουργήθηκε από τον ίδιο τον Λέβσκι. Στο σημειωματάριο φυλάσσεται και το ποίημα του Χρίστο Μπότεφ «Αποχαιρετισμός», το οποίο αργότερα μελοποιήθηκε. Φυλάσσονται και τα κείμενα δύο εκκλησιαστικών ψαλμωδιών – «Άξιον εστί» και «Τροπάριο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου». Εξάλλου, έχουμε πολλές μαρτυρίες ότι ο Λέβσκι είχε όμορφη φωνή, ότι τραγουδούσε μπροστά από τον ποιητή Χρίστο Μπότεφ και μπροστά από τον διαφωτιστή Κίρο Τουλέσκοφ....

«Όταν κάναμε τη μουσική ταινία «Τα τραγούδι του Λέβσκι», η συνάδελφος από τη ΒΕΤ Βέσελα Σμίλετς εργαζόταν πάνω σε ντοκιμαντέρ για το γένος του Αποστόλου. Αναζητώντας διάφορα έγγραφα στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στη ΒΕΡ και άλλα μέρη, βρήκε το βιβλίο της Ράινα Κοστέντσεβα «Η γενέτειρά μου Σόφια», στο οποίο περιγράφεται ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον περιστατικό, το οποίο διηγείται η λαογράφος Ράινα Κατσάροβα. Κατά τη διάρκεια των ερευνών της συνάντησε ηλικιωμένη γυναίκα – την γιαγιά Πετκάνα Χάσοβα από το χωριό Λόζεν, της περιοχής της Σόφιας, η οποία της διηγήθηκε μια εξαιρετικά περίεργη, παράξενη και άγνωστη ιστορία για το ότι παραβρέθηκε στον απαγχονισμό του Βασίλ Λέβσκι. Η γιαγιά Πετκάνα διηγήθηκε στη Ράινα Κατσάροβα ότι ήταν εκεί και μετά την εξομολόγηση ενώπιον του βουλγάρου ιερέα ο Απόστολος τραγούδησε στα τουρκικά όμορφο παλιό τραγούδι:

«Μη τραγουδάς, μη τραγουδάς, αηδόνι,

έχω χρόνο, δε βιάζομαι.

Όποιος καταλαβαίνει, καταλαβαίνει…

Δεν έχω μάνα και πατέρα,

έχω χρόνο, δε βιάζομαι.

Ανεξάρτητα από το αν είναι θρύλος ή όχι, η ιστορία είναι πολύ όμορφη. Είναι επίσης μέρος του πνευματικού κόσμου και του κόσμου των τραγουδιών του Αποστόλου. Και την αναγεννήσαμε, έστω και με έναν διαφορετικό τρόπο – μέσω της μουσικής και της κινηματογραφικής διήγησης.»

Ως πραγματική πρόκληση δέχεται τον στόχο να κάνει τη μουσική διασκευή του τελευταίου τραγουδιού του Αποστόλου ο διευθυντής χορωδίας Μιλέν Ιβανόφ, ο οποίος μαζί με τον Ντανιέλ Σπάσοφ και με τη σολίστ του «Μυστηρίου των βουλγαρικών φωνών» Βιολέτα Μαρίνοβα τραγούδησαν «Μη μου τραγουδάς, αηδόνι»:

«Διαθέταμε μόνο μια λιτή εκδοχή του τραγουδιού ως μουσική δομή. Το τραγούδι δεν είναι δύσκολο. Αγαπώ «τη γλυκιά αρμονία», την αρμονία που φέρει το ίδιο το τραγούδι, χωρίς περιττά στοιχεία. Όταν έκανα τη διασκευή για τις τρεις φωνές – του Ντανιέλ Σπάσοφ, της Βιολέτα Μαρίνοβα και της δικής μου φωνής, ο σκοπός μου ήταν να δώσω έμφαση στο νόημα και τη σημασία των λέξεων, του μηνύματος. Και μαζί με τους συναδέλφους και φίλους μας από την Ορχήστρα Δημοτικής Μουσικής της ΒΕΡ – τον Νεντιάλκο Νεντιάλκοφ – φλογέρα, και τον Νικολάι Άντοφ – κιθάρα, έγινε η αναζητούμενη συμβίωση – λιτό και ταυτόχρονα πολύ ισχυρό παράδειγμα για το πώς το μήνυμα του τραγουδιού μπορεί να φτάσει στον ακροατή.»

Το άρθρο «Στο κόσμο των τραγουδιών του Αποστόλου» είναι μέρος σχεδίου, που πραγματοποιείται με τη χρηματική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας. Επισκεφθείτε και την κατηγορία «Θυμόμαστε τον Λέβσκι», η οποία δημιουργήθηκε με αφορμή την 150^η επέτειο από τον θάνατο του Αποστόλου της Ελευθερίας.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: ΒΕΤ