Η ραδιοφωνική όπερα «Το μπλε πιάνο» της Αλμπένα Πέτροβιτς-Βρατσάνσκα θα έχει την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα της στις 3 Μαΐου, στο Πρώτο Στούντιο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ «Μουσικές εβδομάδες της Σόφιας». Ο τίτλος του έργου είναι προς τιμήν της ποιήτριας Έλζε Λάσκερ-Σούλερ (ElseLasker-Schüler), η οποία σε ρίματα ζωγραφίζει την ανάμνηση για το παιδικό πιάνο της στο πλούσιο σπίτι των γονέων της, πριν εγκαταλείψει τη ναζιστική Γερμανία.

«Το μπλε πιάνο» αναπλάθει τη μοίρα δύο πιανιστριών που βρέθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης – Βέρα Λοτάρ-Σεβτσένκο και Άλις Χερτζ-Σόμμερ. Η γεννημένη στο Τορίνο Βέρα, η οποία πέθανε στο Νοβοσιμπίρσκ, βρέθηκε στο Γκουλάγκ, όπου τη νύχτα ασκούταν να παίζει σε κομμένα με μαχαίρι κουζίνας πλήκτρα. Η καταγόμενη από εβραϊκή οικογένεια της Πράγας Άλις εξορίστηκε στο ναζιστικό Τερέζιενσταντ, όπου έδωσε περισσότερες από 100 συναυλίες, ομολογώντας ότι η μουσική ήταν η τροφή της. 

«Κάθε καλλιτέχνης και άνθρωπος έχει τον δικό του ψυχικό κόσμο, τα δικά του θέματα – επισημαίνει η Αλμπένα Πέτροβιτς-Βρατσάνσκα. – Σαν σε ένα κουτί να είναι κλειστές ιστορίες, ιδέες – πράγματα που τον ενδιαφέρουν. Ένα απ’ αυτά είναι το θέμα για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους δικτάτορες, για τα προβλήματα που προκάλεσαν και τα παράξενα γυρίσματα στις ανθρώπινες ζωές. Οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένα αλλά μια στιγμή έρχεται ο πόλεμος και η τραγωδία σημαδεύει τη ζωή τους – για παράδειγμα τη ζωή των δύο πιανιστριών, όπως είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση με την όπερα αυτή.»

Οι αναμνήσεις των γυναικών, που επιβίωσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, θα αναστηθούν σε μουσικό είδος, που εμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του ’20 του περασμένου αιώνα, όταν το ραδιόφωνο έγινε βασικό μέσο επικοινωνίας και πολύ σύντομα μετά τα θέατρα καταστράφηκαν από τον πόλεμο. «Το μπλε πιάνο» θα ακουστεί σε εκτέλεση της σοπράνο Σίνθια Κνοχ, της μετζοσοπράνο Νάαμα Λιάνι, της βιολονίστριας Στεφανία Γιάνκοβα, του περκασιονίστα Μπορίς Μπούντινοφ, του πιανίστα Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ και του συγκροτήματος δωματίου σύγχρονης μουσικής MYX`D. Ο δημιουργός του λιμπρέτου και των σκηνών της όπερας Ματίας Φογκτ θα είναι στον ρόλο ηθοποιού-αφηγητή. 

Η δραματουργική γραμμή του έργου αρχίζει από την κόλαση και τελειώνει με αποθέωση της δύναμης της μουσικής στο δυσκολότερο γνωστό περιβάλλον, αντιπαραθέτοντας αποσπάσματα της αντισημιτικής νομοθεσίας σε στίχους της Μαρίνα Τσβετάγιεβα και της Έλζε Λάσκερ-Σούλερ. Στην παρτιτούρα βρίσκουν θέση ασυνήθιστα μέσα παραγωγής ήχου – για περίπτωση λαστιχένια παπάκια και θιβετιανά μπολ,και στο τέλος της άλλο παράξενο όργανο παράγει ήχο σαν από τον παράδεισο. Και έστω και η συνθέτρια να χρησιμοποιεί σύγχρονη μουσική γλώσσα, τα φωνητικά μέρη είναι μελωδικά.

Η Αλμπένα Πέτροβιτς-Βρατσάνσκα έχει δημιουργήσει πάνω από 600 έργα σε διάφορα μουσικά είδη, συμπεριλαμβανομένων και οχτώ όπερων. Η τελευταία της όπερα, ακουστικό-ηλεκτρονική και δημιουργημένη σε συνεργασία με τη Μανουέλα Μπόντσεβα, θα μεταφέρει το κοινό σε έναν κόσμο ονείρων στις 25 Ιουνίου φέτος στην Όπερα Σόφιας. Η συνθέτρια εγκαταστάθηκε το 1996 στο Λουξεμβούργο, όπου σπούδασε σύγχρονες τεχνικές σύνθεσης και υπολογιστική μουσική, και το 2009 ίδρυσε διεθνή διαγωνισμό σύνθεσης για παιδιά.

«Τα παιδιά εμπνέονται από αυτά που τους μεταδίδουν η οικογένεια, οι καθηγητές, η κοινωνία – λέει η Αλμπένα Πέτροβιτς-Βρατσάνσκα. – Ενώ η συνείδησή μας έχει ήδη διαμορφωθεί σε άλλη εποχή, η κοσμοαντίληψή τους διαμορφώνεται σήμερα και είναι πολύ σημαντικό να τους προσφέρουμε πιο βαθιά και σοβαρά πράγματα, για να αποκτήσουν πραγματική εικόνα για τον κόσμο – όχι μόνο για τον ψηφιακό κόσμο, στον οποίο γεννήθηκαν και μεγαλώνουν.

Γι’ αυτό έργα, που στρέφονται στο παρελθόν, που είναι εμπνευσμένα από τραγωδίες ή πανανθρώπινα θέματα, μπορούν να πουν πολλά στους νέους.»

• Έργα της συνθέτριας Αλμπένα Πέτροβιτς-Βρατσάνσκα σε φεστιβάλ στην Ευρώπη

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: albena-petrovic-vratchanska.com, Ντιάνα Τσανκόβα