Την ημέρα της Ένωσης, όταν ολόκληρη η Βουλγαρία γιορτάζει τα 138 χρόνια από την ενοποίηση τμήματος των βουλγαρικών εδαφών που κατακερματίστηκαν μετά την Απελευθέρωση (1878), μιλάμε με την καθηγήτρια πανεπιστημίου Βέρα Μπόνεβα για τον μεγάλο Βούλγαρο Γκαβρίλ Κράστεβιτς. Με τη θέληση της ιστορικής τύχης, και σύμφωνα με τον Χέγκελ, η τύχη είναι πάντα εκδήλωση ανάγκης, η ηγετική φυσιογνωμία των αγώνων της βουλγαρικής εκκλησίας, ο δημιουργός των Βουλγαρικών Εξαρχείων, Γκαβρίλ Κράστεβιτς, το μοιραίο έτος 1885, ήταν επικεφαλής της αυτόνομης περιοχής της Ανατολικής Ρωμυλίας και συνέβαλε σημαντικά στην ειρηνική και επιτυχή εφαρμογή της πράξης της 6ης Σεπτεμβρίου και στην ένωση με το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας.

«Διορίστηκε Γενικός Κυβερνήτης τον Μάιο του 1884, όταν έληξε η θητεία του προηγούμενου Γενικού Κυβερνήτη Αλεξάνταρ (Αλέκο) Μπογκορίδη, ο οποίος δεν κατάφερε να κερδίσει ολοκληρωτικά την εμπιστοσύνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και, ιδιαίτερα, των Μεγάλων Δυνάμεων που προστατεύουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία στην αυτόνομη περιοχή».

Ο Κράστεβιτς ήταν αρχιγραμματέας του προηγούμενου κυβερνήτη Αλέκου Μπογορίδη Πασά και, σε αντίθεση με αυτόν, μιλάει βουλγαρικά. Διατηρεί επαφές με τους βασικούς εκπροσώπους των πολιτικών δυνάμεων. Ως διευθυντής εσωτερικών υποθέσεων και στη συνέχεια ως κυβερνήτης, ο Κράστεβιτς δεν εμπόδισε το συνδικαλιστικό κίνημα. Όμως, λόγω του ότι διορίστηκε από τον Σουλτάνο, δεν μπορεί να βοηθήσει τις ενωτικές επιτροπές.

«Όταν έγινε σαφές ότι τα πράγματα πήγαιναν προς την υλοποίηση της κοινής δράσης, οργάνωσε τη συνάντηση των διευθυντών στην κατοικία του - συνέχισε η καθ. Μπόνεβα. Ο Κωνσταντίν Βελίτσκοφ πρότεινε να ανακηρύξει η διοίκηση την Ένωση, αλλά ο Κράστεβιτς αρνήθηκε. Αρνήθηκε όμως και στρατιωτική υποστήριξη, την οποία αρχικά του προσέφερε ο Ρώσος στρατιωτικός εκπρόσωπος. Ετοιμάστηκε τηλεγράφημα, το οποίο ήταν υποχρεωτικό σε μια τέτοια περίπτωση, λόγω των αναταραχών που είχαν ήδη αρχίσει από τις 2 Σεπτεμβρίου, προς την τουρκική κυβέρνηση, με αίτημα αποστολής στρατευμάτων στην Ανατολική Ρωμυλία. Αυτή είναι μια υποχρεωτική ενέργεια που πρέπει να εκτελεστεί από τον Γενικό Διευθυντή. Γράφει το τηλεγράφημα και το δίνει στον υπηρέτη του για να το πάει στο ταχυδρομείο. Όταν οι υπουργοί σκόρπισαν, ο Κράστεβιτς κάλεσε τον υπηρέτη, πήρε το τηλεγράφημα και δεν το έστειλε. Προσωπικά λοιπόν, με αυτή τη διπλή του ενέργεια, εμποδίζει τα τουρκικά στρατεύματα να εισέλθουν στην αυτόνομη περιοχή».

• Στις 6 Σεπτεμβρίου 1885 η Βουλγαρία έγινε ξανά ενιαίο κράτος

Το 1885, η 6η Σεπτεμβρίου ήταν Παρασκευή και στις 8 Σεπτεμβρίου έγινε ο γάμος ενός από τους διευθυντές-υπουργούς της κυβέρνησης της Ανατολικής Ρωμυλίας - του Μιχάλ Ματζάροφ. Για να τους προστατέψει από την επερχόμενη αναταραχή, στην συνάντηση της 5ης Σεπτεμβρίου ο Γκαβρίλ Κράστεβιτς λέει - «Πηγαίνετε όλοι στο γάμο, θα μείνω εδώ και θα τα καταφέρω». Έτσι, μέρος της αντιπολίτευσης και των αμφιταλαντευόμενων που πρότειναν ότι η κυβέρνηση συμπεριφέρεται πολύ πιο συντηρητικά και φιλοτουρκικά απομακρύνθηκαν από το Πλόβντιβ. Την ημέρα της Ενοποίησης συνελήφθη ο Γκαβρίλ Κράστεβιτς. Νωρίς το πρωί οδηγήθηκε ταπεινωτικά στους δρόμους της πρωτεύουσας με άμαξα. Δίπλα του η Νεντιάλκα Σίλεβα πόζαρε με γυμνό σπαθί, απειλητικά και κοροϊδεύοντας την υπηκοότητα, κάτι που πίκρανε πολύ τον Γκαβρίλ Κράστεβιτς.

«Παραμένει μόνο το δυσάρεστο αίσθημα για τον τρόπο με τον οποίο εκδιώχθηκε, κυριολεκτικά, από το Πλόβντβ», συνεχίζει η καθ. Μπόνεβα. Γνωρίζουμε την περίφημη φράση του «Είμαι και Βούλγαρος, και δεν έχω τίποτα εναντίον αυτής της Ένωσης». Η βουλγαρική κοινωνία όμως τον σέβεται. Όταν το τηλεγράφημα για τον θάνατό του έφτασε στην Εθνοσυνέλευση, στις 16 Νοεμβρίου του 1898, όλοι οι βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι και τήρησαν ενός λεπτού σιγή. Υπάρχουν αρκετές νεκρολογίες, και μια από αυτές γράφτηκε από τον Ιβάν Βάζοφ, ο οποίος είπε μια περίφημη φράση για τον Γκαβρίλ Κράστεβιτς: «Η αληθινή αξία είναι μέτρια και αξιοπρεπής», με την οποία έκλεισε την ομιλία του για τον Αλεξάνταρ Κράστεβιτς».

Στο τέλος της συζήτησής μας, η καθηγήτρια Βέρα Μπόνεβα υπογράμμισε ότι ο Γκαβρίλ Κράστεβιτς γεννήθηκε στο Κότελ μαζί με τον μεγάλο επαναστάτη Γκεόργκι Σάβα Ρακόφσκι. Οι δυο τους σπούδασαν κοντά στον μεγάλο δάσκαλο της Αναγέννησης Ράινο Πόποβιτς, αλλά, στη συνέχεια, οι δρόμοι της ζωής τους χώρισαν. Ο Γκεόργκι Σάβα Ρακόφσκι έγινε αρχηγός των επαναστατών στο βουλγαρικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, ενώ ο Γκαβρίλ Κράστεβιτς ήταν εξελικτικός που έφτασε στα υψηλώτερα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και προσπαθούσε συνεχώς να προωθήσει το βουλγαρικό εθνικό συμφέρον σε κάθε ευκαιρία που του δινόταν στο αυτοκρατορικό και διεθνές σύστημα.

«Η ιστορία δεν είναι αμερόληπτη. Η ιστορία επηρεάζεται από τους ανθρώπους που τη συνθέτουν και πρέπει να πούμε ότι ο πιο μετριοπαθής, πιο σεμνός, πιο συγκρατημένος και εσωστρεφής Γκαβρίλ Κράστεβιτς, αντικειμενικά και υποκειμενικά δεν έχει την ευκαιρία να λάβει αυτή την ιστορική αναγνώριση όπως ο προσωπικός του φίλος και συμμαθητής του Γκεόργκι Σάβα Ρακόφσκι. Αυτό είναι η ιστορία και δεν πρέπει να θυμώνουμε με αυτό», καταλήγει η καθ. Βέρα Μπόνεβα.

• Η Ένωση της Βουλγαρίας - τόποι και προσωπικότητες
• 134 Χρόνια από την Ένωση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας με την Ανατολική Ρωμυλία
• Ημέρα της Ανεξαρτησίας και της Ένωσης

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης
Φωτογραφίες: αρχείο, ιδ. αρχείο