Στις 10 Νοεμβρίου 1989, σε ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Τόντορ Ζίβκοφ απομακρύνθηκε από τη θέση του Γενικού Γραμματέα - την υψηλότερη θέση στο κόμμα και το κράτος. Αυτό που συνέβη στη συνεδρίαση θα οριστεί αργότερα ως «εσωκομματικό πραξικόπημα» και τα γεγονότα που ακολούθησαν θα μείνουν στην πρόσφατη ιστορία μας ως «ήσυχη επανάσταση». Και παρά το γεγονός ότι το σύστημα θα αλλάξει τον επόμενο χρόνο, και οι πρώτες οικονομικές μεταρρυθμίσεις ξεκίνησαν μόλις μετά τις εκλογές για την 36η Εθνοσυνέλευση το 1991, η 10η Νοεμβρίου 1989 έγινε πολύ σύντομα σύμβολο της αρχής της μετάβασής μας στη δημοκρατία και μια οικονομία της αγοράς. Σήμερα συμπληρώνονται 35 χρόνια από την ιστορική ολομέλεια - ακριβώς όσο συνεχίστηκε και η διακυβέρνηση του Τόντορ Ζίβκοφ, και η επέτειος σίγουρα προκαλεί αναμνήσεις, προβληματισμούς και απολογισμό.

Η ολομέλεια ήταν συμβολική και καθόρισε την κατεύθυνση την οποία πήρε η πρόσφατη ιστορία μας, αλλά δεν ήταν το πρώτο γεγονός που δρομολόγησε την πορεία μας προς μια δημοκρατική κοινωνία. Μια εβδομάδα πριν - στις 3 Νοεμβρίου, η πρόσφατα συσταθείσα Ανεξάρτητη Ένωση "Ekoglasnost" (Οικολογική διαφάνεια) οργάνωσε πορεία διαμαρτυρίας και παρέδωσε επιδεικτικά μια συλλογή υπογραφών στο κοινοβούλιο κατά της κατασκευής στο βουνό Ρίλα. Η πομπή ήταν ένα γεγονός που όμοιό του δεν έχει συμβεί για περισσότερα από 40 χρόνια. Ταυτόχρονα, κύμα ειρηνικών διαμαρτυριών ξεκίνησε σταδιακά σε όλο το Ανατολικό Μπλοκ και σύντομα εμφανίστηκε ο ορισμός «Φθινόπωρο των Εθνών».

«Τα πνεύματα ετοιμάζονταν για μια αλλαγή», σημειώνει ο Δρ Πέταρ Μπερόν - ένας από τους πιο εξέχοντες σύγχρονους επιστήμονες, αλλά και ένας από τους ιδρυτές της Ekoglasnost και της Ένωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων, συμμετέχων στην Εθνική Στρογγυλή Τράπεζα που υπέγραψε το νέο μας Σύνταγμα.

«Εμείς από την Ekoglasnost μαζεύαμε υπογραφές στο πάρκο μπροστά από το Κριστάλ» θυμάται ο Δρ Μπερόν στο Ράδιο Βουλγαρία και προσθέτει:

«Μαζέψαμε τις υπογραφές, αλλά έπρεπε να τις φέρουμε και στη βουλή. Αυτό δεν είχε ξαναγίνει. Πήγα στο δημαρχείο και δήλωσα ότι την επόμενη μέρα θα περνούσε διαδήλωση κάτω από τα παράθυρά τους και θα έπρεπε να υπάρχει ασφάλεια για να αποφευχθούν ταραχές. Ο δήμαρχος σοκαρίστηκε, αλλά έστειλε αποσπάσματα στα οποία κρέμασαν κόκκινες κορδέλες, και εμείς κρεμάσαμε μπλε. Από εκεί το μπλε χρώμα έγινε το σύμβολο του ΕΔΔ. Στις 3 Νοεμβρίου ξεκινήσαμε με περίπου 3000 γενναίους άνδρες προς τη βουλή. Όταν φτάσαμε στην πλατεία Αλ. Νέφσκι, ακριβώς στις 5 το απόγευμα, χτύπησαν οι καμπάνες. Ο κόσμος έκλαψε και είπε: «Τελείωσε!»

Οι ίδιες κραυγές ακούστηκαν και στις 10 Νοεμβρίου, καθώς και στα συλλαλητήρια που διοργανώθηκαν τις επόμενες ημέρες. «Ωστόσο, σύντομα συνειδητοποιήσαμε ότι η μετατροπή της εξουσίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι κομμουνιστές είχαν τα χρήματα, τον στρατό, την πολιτοφυλακή και τις μυστικές υπηρεσίες στα χέρια τους και ο λαός δεν είχε τίποτα, αλλά δεν ήθελε το παλιό καθεστώς», θυμάται ο Πέταρ Μπερόν και προσθέτει ότι για να αποφευχθεί η αιματοχυσία, σχηματίστηκε μια Εθνική Στρογγυλή Τράπεζα, στην οποία οι κύριες πολιτικές δυνάμεις – ΕΔΔ και ΒΚΚ – διαπραγματεύτηκαν και υπέγραψαν μια σειρά από συμφωνίες που εγγυώνται την ειρηνική εξέλιξη της μετάβασης. Συγκλήθηκε επίσης Μεγάλη Εθνοσυνέλευση για τη σύνταξη του Συντάγματος:

«Η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση ήταν ένα πραγματικά αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας -ήταν οι κρατούμενοι και οι δήμιοί τους, οι καλύτεροι συγγραφείς και μουσικοί- όπως ο Βαλέρι Πετρόφ, ο Κίριλ Μάριτσκοφ κ.λπ. Συντάξαμε ένα ευρωπαϊκό σύνταγμα. Το πρώτο του μέρος είναι από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ - ελευθερία του λόγου, του Τύπου, των ταξιδιών κ.λπ.».

Σύμφωνα με τον Πέταρ Μπερόν, για να βγούμε από την πολιτική κρίση σήμερα, χρειαζόμαστε ένα εθνικό δόγμα και μια αίσθηση εθνικής αξιοπρέπειας.

Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί ποιοτικοί, νέοι άνθρωποι φεύγουν από τη χώρα μας. «Και τι ωφελεί η δημοκρατία μας χωρίς Βούλγαρους;» ρωτάει.

«Πού είμαστε σήμερα; Είμαστε εκεί που βρισκόμαστε εδώ και 13 αιώνες. Η χώρα μας είναι η μόνη στην Ευρώπη που κράτησε το όνομά της όλο αυτό το διάστημα. Χωριζόμαστε σε ρωσόφιλους και σε ανθρώπους με δυτικές πεποιθήσεις, αλλά είμαστε ένας λαός - αναπνέουμε τον ίδιο αέρα. Πρέπει να φροντίζουμε τη χώρα μας. Θα είναι κρίμα να εξαφανιστεί από απροσεξία και προσωποληψία. Έχουμε υπέροχη φύση, εύφορη γη, βουνά, θάλασσα, ποτάμια και εργατικούς ανθρώπους. Είμαστε ένας λαός με αξιοπρέπεια, ιστορία, παραδόσεις και μια γεωγραφική θέση που είναι στρατηγικής σημασίας - αυτά είναι προτερήματα με τα οποία μπορούμε να εμπορευόμαστε, αλλά είναι επίσης απαραίτητο να μάθουμε να λέμε όχι».

Φωτογραφίες: BGNES, αρχείο

Κείμενο: Ντεσισλάβα Σαπκάροβα

Μετάφραση: Άιλιν Λάζοβα

Δείτε επίσης: