Στις μέρες μας, όπως και στο παρελθόν, από τα ξημερώματα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα σπίτια αρχίζουν οι προετοιμασίες για το σημαντικότερο δείπνο της χρονιάς. Τα φαγητά την Παραμονή Χριστουγέννων είναι νηστίσιμα, αλλά πρέπει επίσης να είναι πλούσια, άφθονα και περιττού αριθμού - μια παράδοση που τηρείται ακόμα στα περισσότερα βουλγαρικά σπίτια. Ωστόσο, για τους προγόνους μας ήταν υποχρεωτικό να έχουν στο τραπέζι βραστό σιτάρι, βραστά φασόλια, ντολμαδάκια με ρύζι ή πλιγούρι. Δίπλα βάζουν σκόρδο, κρεμμύδι, φρέσκα φρούτα, καρύδια, κρασί. Και στην κεντρική θέση ήταν τα τελετουργικά ψωμιά, γεμάτα συμβολισμούς για γονιμότητα και υγεία.

Το πιο σημαντικό από όλα είναι το Μπόγκοβιτσα - που ονομάζεται και πίτα του θεού ή «άγιος» που ήταν αφιερωμένο στο σπίτι και στον Θεό. Οι γυναίκες που ζύμωναν το ψωμί για την παραμονή των Χριστουγέννων ντύνονταν γιορτινά με καινούργιο πουκάμισο και έλεγαν ευλογίες για την υγεία και την ευημερία του σπιτιού. Περισσότερα για το γιορτινό τραπέζι μαθαίνουμε από την εθνολόγο Ανέλια Οβνάρσκα.

«Για την παραμονή Χριστουγέννων ετοιμάζονται τρία είδη τελετουργικού ψωμιού. Το πρώτο είναι ένα ψωμί, που άλλοτε μπορεί να είναι άστολο, πολύ απλό, άλλοτε μπορεί να έχει ηλιακά σύμβολα, αλλά αυτό είναι το ψωμί στο οποίο βάζουμε το φλουρί. Ένα κομμάτι του τοποθετείται μπροστά από την εικόνα και κάπου ψηλά στο σπίτι για τη Μητέρα του Θεού ή τις ανώτερες δυνάμεις», λέει η εθνολόγος Ανέλια Οβνάρσκα.

Το τελετουργικό ψωμί φτιαχνόταν με σιωπηλό νερό, φερμένο σε πλήρη σιωπή από το πηγάδι, και με το πιο εκλεκτό αλεύρι, προσεκτικά κοσκινισμένο τουλάχιστον τρεις φορές από μεταξωτά κόσκινα. Σε ορισμένες περιοχές, ο τυχερός που πήρε το φλουρί έπρεπε να το ξοδέψει για το σπίτι. Κι αν έπεφτε σε ξένο, ο νοικοκύρης έπρεπε να το αγοράσει πίσω για να μείνει το καλό στο σπίτι.

Το δεύτερο ψωμί ήταν αφιερωμένο στις γεωργικές εργασίες, μαθαίνουμε από την Ανέλια Οβνάρσκα:

«Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα πίτα - τελετουργικό ψωμί, που έχει πλούσια διακόσμηση. Συνήθως είναι αφιερωμένο στα ζώα, στους στάβλους. Σχετίζεται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Απεικονίζεται συνήθως άροτρο, σιτάρι, πρόβατα και άλλα ζώα. Και το τρίτο είδος ψωμιού το έφτιαχναν συνήθως τα ανύπαντρα κορίτσια της οικογένειας. Είναι τα λεγόμενα «κολάκ» ή «κραβάι» που έδιναν στους κολεντάρι. Στο παρελθόν, αυτά τα ψωμιά υπήρχαν παντού σε ολόκληρη την εθνική βουλγαρική επικράτεια, ειδικά αυτό με την διακόσμηση που απεικονίζει τη ζωή των ανθρώπων» εξηγεί η Οβνάρσκα.

Πριν καθίσει η οικογένεια στο τραπέζι την παραμονή των Χριστουγέννων, ο μεγαλύτερος λέει μια προσευχή, θυμιατίζει το σπίτι και το φαγητό και κομματιάζει το τελετουργικό ψωμί. Από πού όμως πηγάζει ο συμβολισμός του περιττού αριθμού φαγητών την παραμονή των Χριστουγέννων; Η Ανέλια Οβνάρσκα εξηγεί αυτή την παράδοση ως εξής:

«Είναι γνωστή η παράδοση τα πιάτα να είναι περιττός αριθμός 7 ή 9. Αλλά συχνά αναφέρεται και ο αριθμός 12. Από τη λαογραφική άποψη, ο περιττός αριθμός είναι ατελείωτος και συνδέεται με τη ζωή, ενώ ο αριθμός 12, που είναι άρτιος, συνδέεται με τους 12 μήνες του χρόνου. Εγώ έχω τη δική μου άποψη και θαρρώ να πω ότι αυτή η παράδοση πρέπει να θεωρηθεί σαν κάτι αναρίθμητο, δηλαδή όσο περισσότερα, τόσο περισσότερα. Γενικά, τα φαγητά στο τραπέζι την παραμονή των Χριστουγέννων επιλέγονται πάντα ως τα καλύτερα - τις καλύτερες κολοκύθες, τα καλύτερα μήλα. Το καλύτερο αλεύρι χρησιμοποιείται για το ψωμί. Δίνουμε περισσότερα για να λάβουμε περισσότερα και καλύτερα!» λέει εν κατακλείδι η Ανέλια Οβνάρσκα.

Κείμενο: Βενέτα Νικόλοβα

Μετάφραση: Άιλιν Λάζοβα