“Gece hizmet eder, gece hakimiyet sürer” Nedir o?”. Bu bulmacanın cevabı süpürge olacaktı.

Günlük hayatta kullanılan bu eşya, genelde kadınlara ait bir eşyadır. Tabii ki, kalfa ve çırakların dışında, çünkü onların ana görevi zaten dükkan önlerini, hatta dükkanın önündeki, sokağı süpürmektir.

Dünyanın her yerinde olduğu gibi, süpürge çöpün toplanması için kullanılır. Ana görevi, temizliği sağlamak, gereksiz ve zararlı olanı süpürmek. İşte bundan dolayı da süpürge, birçok halk gelenekleri, örf ve adetlerinde röl alır. Hele hele süpürge, Enövden - Şifalı BitkilerGünü’nde toplanıp Bulgarcası “metliçina” olan peygamber çiçeğinden yapıldıysa, o zaman olağanüstü güce sahiptir.

O zaman halk inançlarına göre, peygamber çiçeği sihirli güçle birlikte koruyucu güce de sahiptir. İşte bundan dolayı, kızlar ve yeni gelinler Enövden gününde büyük demet peygamber çiçeği topluyormuş. Onları süpürge şeklinde bağlayıp kurumaları için uygun yere bırakırlarmış. Genelde bu süpürgeler evde kullanılırmış.

Halk inançlarına göre, süpürge, olası evlilikleri ve toplumda düzeni bozma yeteneğine sahiptir. Kızlara süpürge ile vurulmaz, aksi takdirde “evde kalacaklar” denir. İşte bundan dolayı halk gelenekleri bunu kesinlikle yasaklıyor. Aynı zamanda birisinin çevresinde süpürge ile dolaşmak veya süpürgeyi üzerinde sallamak, yine kötü bir davranış, çünkü bu kişi herkesin nefretine uğrayacaktır. Eğer genç bir kızın üzerine süpürge ile gidilirse veya süpürge ile çevresinde dolaşılıyorsa, bu da delikanlıların kendisi hakkında kötü şeyler konuşacağı ve üstelik evlenmeyeceği anlamına gelir. Aynı zamanda süpürgenin üzerinden atlanmaz.

Süpürge kelimesi, birçok korkudan kurtulmak ve bazı hastalık için yapılan büyülerde de kullanılıyor.Aynı zamanda da süpürgenin kötü ruhları ve kötü haberleri kovaladığına inanılıyor. Yeni doğan bebeğin veya henüz vaftiz edilmeyen çocuğun tek başına bırakılmamasına inanılır, hele hele uyumuş ise, çünkü kötü ruhlar çocuğun üzerine çökecek. Aynı şey, yeni doğum yapan anne için de geçerlidir. Eğer tek başına bırakılmaları gerekiyorsa onları korumak amacıyla yanlarına bir süpürge bırakılıyormuş. Halk inançlarına göre, gelen kötülükler süpürgenin yapıldığı telleri saymaya başlarmış, böylece zamanın geçtiğine ve bu zamanda odaya aileden birinin girebileceği ihtimaline güvenilirmiş. Veya şafak sökmeye başlar ve onlar kuvvetini kaybetmeye başlarmış. Halk takviminde çok önemli bir yere sahip olan İgnajden gününde de süpürge çok önemli röl oynar. Eve girmeden önce, evin o günkü ilk konuğu kapının arkasında oyalanması ve süpürgenin üzerinde oturması gerek. Böylece tüm kötü büyülerin bozulduğuna ve tavuğun fol üzerinde oturup tüm yumurtalarından piliçlerin çıkacağına inanılıyor.

German geleneğinde, ki bu da yağmur duanın tam tersidir, ise ritüel için özel olarak yapılan figür de süpürgeden hazırlanır. Pleven bölgesinde yağmurların uzun sürdüğü ve yağmurun, ekili tahıl tarlalarını etkilediği zamanlarda German geleneği yapılır. Kızlar, herangi bir evden bir süpürge çalarlar, ona bir parça kumaş sararlar, süpürgenin sapına ise insan kafası çizerler.

Halk şarkılarında ve şiirlerde kız spürgesi, özel bir yere sahiptir. Onunla evlilik çağına gelen kız, yarini karşılamak amacıyla evin avlusunu süpürür, çünkü kızın sevdiceği, dünürlerle birlikte gelir. Birçok atasözünde de süpürgenin ismi geçer: “Yeni süpürge temiz süpürür, lakin eski süpürge ise bütün köşeleri bilir”. 

Çeviri: Şevkiye Çakır

Fotoğraflar: Özel arşiv