Bulgaristan’ın “Uyanış” devri tarihinde halkımızın ekonomik ve manevi kalkınma tutkusunu çok doğru şekilde ifade eden bir sayfa bulunmaktadır. Birçokları için şaşırtıcı görülebilir, ancak Bulgaristan’da sanayileşme dönemi, ülkenin Osmanlı hakimiyetinden kurtuluşundan çok önce başlıyor.

Bulgaristan’da sanayileşmenin başlangıcı, Slivenli abacı Dobri Jelyazkov ile ilişkilendiriliyor. Dobri Jelyazkov, XIX. yüzyılın 30’lu yıllarında Balkanlar’da ilk tekstil fabrikasını kuran kişidir.

Dobri Jelyazkov, zanaatını sürekli optimize etmeye çalışmasıyla biliniyor. Rusya’ya tüccar olarak gitmiş, ancak kısa zamanda tüm tekstil üretim sürecini öğrenir. Zor olsa da, abacı Dobri makinelerin tam örneklerini elde etmeyi başarır. Sliven’e döndüğünde, evini atölyeye dönüştürür ve hemen öğrendiklerini uygulamaya başlar.

Sürecin büyük kısmının mekanizasyonlu olması sayesinde işi ilerler. Bir “kulun” Avrupa kumaşlarına benzer dokular dokuduğu haberi kısa sürede Sultan II Mahmud’a ulaşır.

1836 yılında Sultan’ın fermanı ile ilk Bulgar fabrikası yasallaşmış olur. Böylece Dobri Jelyazkov’un adı, tarihe Fabrikacı olarak geçer. Sliven tarihçesinin en önemli bölümünü teşkil eden bu olaylar, Tekstil Sanayii Müzesi’nde detayları, belgeleri ile anlatılmışlardır. Sliven’de bulunan bu müze, ülkemizin eşsiz yerlerinden biridir. Çünkü onu ziyaret eden herkes çok eski, hatta insanlık tarihinde bilinen en eski “dokuma tezgahları” örneklerini görebilir. Bilim ve sanat burada buluşur. En etkileyici eserlerden biri ise 1977 yılında Georgi Mitov tarafından icat edilen ve hala dünyanın dört bir yanında kullanılmakta olan o muhteşem “bukle” ipliğini üreten makinedir.

Sliven’deki müzeyi ziyaret etmemiz için bir sebep de 28 Eylül tarihinde kutlanan Avrupa Bilim Gecesi’dir. Avrupa Bilim Gecesi kapmasında Sliven’de saat 22:00’ye kadar yerel kültürel mirasların örnekleri ziyarete açılacak.

Sliven Tekstil Endüstri Müzesi küratörü Toni Dimitrova şunları paylaştı:

“Sergide, bu tür teknolojiye Bulgar halkının katksı gösteriliyor. Sergilenen makinelerden biri de Bulgar üretimi otomatik dokuma tezgahı “Yantra”.

Yerli ikinci yeniliğimiz ise mücidi Georgi Mitov tarafından patentlenen etkileyici “bukle” iplikleri üreten makinedir. 

İlk defa Plovdiv panayırında sergilenen laboratuvar örnekleri dahil Mitov’un fonu müzemizde bulunuyor. Böylece, tekstil Sliven tarihi ve kalkınmasının bir parçası haline gelmiştir. Burada neredeyse her ikinci ailede, hayatını tekstil ile bağlayan bir kişi bulunur. Bulgaristan’ın ilk meslek lisesi olan Sliven Tekstil Okulu’ndan mezun olanların sayısı epey büyük. Bulgaristan’da ün salmış eski tekstilci ailelerin torunları kasabamızda yaşamakta. Tekstil, günümüzde de Sliven’in hayatında önemli bir yere sahip. Ülkenin en büyük tekstil şirketlerinden bazıları Sliven’de çalışıyor.”

“Bağımsız bir devlet olmadığımız zamanlarda bile, Sliven sakinlerinin sanayileşmeyi başlatmanın bir yolunu bulmaları bizi farklı kılmakta. Kendimizi yeniliklere açık olan, geleceğe bakan ve her koşulda ayakta kalabilen insanlar olarak tanımlarız” diyor Toni Dimitrova ve şöyle devam ediyor:

“Sergilediğimiz örnekleri canlı tutmaya ve onlarla nasıl çalışıldığını göstermeye çalışıyoruz. Sergilenen her örnek hakkında söylenecek çok şey var, onun kendi hikayesi, buradaki bilim ve teknolojinin gelişiminde yeri var.

Burada farklı, gürültülü bir ortam var, makineler tıkır tıkır işliyor, ziyaretçiler ise nefeslerini tutarak heyecanla izliyorlar.”

Fotoğraflar: Tekstil Sanayi Ulusal Müzesi ve bulgariatravel.org

Çeviri: Özlem Tefikova