Karlovo müzesinin genç bir çalışanın günler önce ortaya çıkardığı bulgular, Bulgaristan’ın Kurtuluş Mücadelesinin kahramanı ve büyük ihtilalci Vasil Levski’nin hayatı ve çalışmalarını araştıranlar arasında gerçek sansasyona yol açtı. Bu genç müze görevlisinin adı Viktor Kombov. Viktor İstanbul’da Devlet Arşivler Dairesinde araştırmalar yaparken, Levski’nin şimdiye kadar hiç bilinmedik bir fotoğrafına rastlıyor. “Apostola” lakaplı bu mücadelecinin Osmanlı makamları tarafından bu resimle arandığı tahmin ediliyor. Fotoğrafın arkasında Osmanlıca yazısı ile Levski’nin özellikleri sıralanıyor. Karlovo’dan olduğu “orta boylu, açık kestane rengi bıyıklar, al yüzlü, konulurken bir dişi biraz dışa eğik, gözleri büyük ve renkli” olduğu yazıyor.

Osmanlı’nın arama emrini işte tam bu resimle verdiği düşünülüyor. Fotoğraf dışında İstanbul Devlet Arşivlerinde o döneme ışık tutan başka Osmanlıca yazılı belgeler de bulundu. Kombov “Onlar hala tercüme ediliyor. Oradan da kesin olarak Levski ve ihtilal teşkilatıyla ilgili bilgiler öğreneceğiz” dedi.

“Bu fotoğrafın orijinal olduğu, daha sonra bundan elips şeklinde portre hazırlandığı tahmin ediliyor. Vasil Levski’nin de yazdığı gibi “portrecik” resimler bu fotoğraftan yapılmıştır” diye tahminde bulunuyor Karlovo Müzesi Müdürü Dora Çauşeva:  

“Bu resim büyük ihtimalle 29 Nisan- 5 Mayıs arasında 1872 tarihlerinde Bükreş’te yapılan Genel Kurul toplantısında çekilmiştir. Ancak ölümüne kadar Levski bu fotoğrafı eline alamıyor. Bu resim Osmanlı idaresinin ellerine nasıl geçiyor, bu hala meçhul. Bence Türklerin Ulah bölgesindeki istihbaratı onu ele geçirmiş. Kaldı ki o zamanlar fotoğrafçı dükkanlarının sayısı oldukça azmış. Bu resmi ele geçiren Osmanlı emniyeti, onu yayarak, arkasındaki yazıyla arama emri çıkartır. Tahminler bu yönde ”.  

Vasil Levski’nin Bükreş, Belgrad arşivlerinden başka, Türkiye’deki arşivlerde de hala gün yüzüne çıkmamış belge ve bilgiler olduğu düşünülüyor. “Bütün bu bilinmedik bulgular Vasil Levski’nin araştırmalarında yeni bir pencere açacaktır” diyor Dora Çauşeva.

“Yıllardan beri Levski ile ilgili yeni bir bulgu olmadı. Bunu müzemiz adına kazandırdığım için mutluyum” dedi Viktor Kombov:

“İstanbul’da Osmanlı Arşivlerine 9 Ekim’de girdim ve aynı gün söz konusu fotoğrafı buldum. Osmanlı Arşivinden meslektaşlarımız sitemlerinii çok iyi bir düzene koymuş ve arşiv birimleri çok iyi bulunabiliyor. Onlara teşekkürlerimi iletmek istiyorum. Karlovo’daki müzemize dünyanın birçok yerinden ziyaretçiler geliyor. Bir gün Türkiye’den tarihçiler geldi. Onlar da Bulgaristan’ın Kurtuluş yıllarını araştırdıklarını söylediler. Osmanlı İmparatorluğu’nun bu yıllarına dair araştırmalar yapan Türk tarihçi konuklarımız Vasil Levski ile ilgili İstanbul’daki Osmanlı Arşivlerinde de bir şeyler bulunabileceğini kaydettiler. Vasil Levski’nin bu resmi hiçbir yerde yok, onu bulduğumuz için şanslı sayıyorum kendimi. Ben Levski’yi çok seviyorum! Bulgar halkının bağımsızlığı uğruna hayatını feda etmiş ve bu hedef uğruna ömrünü feda etmiş bir kahramandır Levski”.  

Levski’nin herkese eşit vatandaş muamelesi yapılacağı bir sistem hayalini de örnek olarak gösteren Viktor Kombov: “Fikirleri gerçekten temiz, dürüst ve kutsalmış. Özgür Bulgaristan’ın “bütün halkların barış ve anlayış içinde ortak yasalar altında yaşayacağı demokratik bir cumhuriyet” olmasını arzu etmiş.

Fotoğraflar: BGNES

Çeviri: Sevda Dükkancı