Geçen yüzyılın ortasından beri Bulgaristan’daki genel eğitim mesleki eğitim ile paralel olarak yürütülmüştür. Seksenli yılların başında, on yıl boyunca iki sistem “eğitim ve meslek kompleksleri” adında birleştirilmiştir. O zamanlar başarılı bir model olarak meslek – teknik liseleri ile birlikte elit kolejler (“tehnikum”) yayılmıştır. Önerilen dallar arasında sanayi, tarım sektörü, ticaret, inşaat, gıda endüstrisi ve başka dallar yer alıyor. Demokrasi yıllarının başında bu modele karşı ilgi düşüyor, ancak son yıllarda işsizlik ve ekonominin bazı alanlarında kadro yetersizliği bu eğitime karşı ilgiyi ön plana çıkardı. 2015 yılından bu yana bu eğitim Bulgaristan-İsviçre ortak projesi DOMİNO (Toplumun modern gereçleri ve ihtiyaçları için dual eğitim) programı kapsamında gerçekleştiriliyor. “Çalışarak öğrenme” sistemi sayesinde bütün ülke genelinde 1500’in üzerinde öğrenci 12 meslekte eğitim görüyor.

Bulgaristan-İsviçre ortak projesi DOMİNO’nun yöneticisi Petya Evtimova şunları paylaşıyor: “Proje, 2015 yılında Bulgaristan’ın talebi üzere başlatıldı. Amaç Bulgaristan’da 10 okulda bu projenin işlevselliğinin denenmesiydi. Dört yıl içerisinde projeye ilgi o derece arttı ki, artık projede yer alan 32 okulumuz var, bunun dışında modeli uygulamaya başlayan okulların sayısı ise 78. Bu modelde farklı olan, eğitimlerinin son iki yılında öğrencilerin her hafta 2-3 gün stajda, 2-3 gün de okulda olmalarıdır. Ülkede toplam 250 işletme okullarla işbirliği yapmaya ve öğrencilere lise eğitiminden sonra çalışma imkanları sunmaya başladı. Proje kapsamında eğitimini tamamlamış birkaç “sınıf” var, program kapsamında eğitim görenlerin oranı ise yüzde 70. Hatta üniversite okumaya karar verenler de şirketlerin sunduğu iyi perspektiflerden dolayı, kariyer gelişimlerine daha erken başlamak için gıyabi olarak okumayı tercih ediyorlar.”

Modelin program sürecinin bitmesinin ardından da başarılı bir şekilde çalışmaya devam etmesi için Eğitim Bakanlığı yardımı ile Profesyonel Eğitim Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır. Dual eğitime dahil edilen meslekler arasında makine teknisyenliği, elektrik teknisyenliği, otomobil teknisyenliği ve elektrikli taşıt teknisyenliği yer alıyor. Dual eğitim mobilya üretimi alanında da iyi gelişiyor, hizmet sektörlerinden biri olan turizmde ise en çok aşçı ve restorancı aranıyor.

17 yaşındaki, Dobriçli Eleonora Angelova dual model sisteminde Turizm Meslek Lisesi’nde, aşçılık dalında eğitim görüyor. Kendisini mesleğe çeken şey hakkında şunları paylaşıyor: “Çalışmak dışında, aşk, tutku ve mutfakta eğlenmektir. Bu şekilde rahatlıyorsun. Bu meslek enteresan, hoş ve sana zevk veriyor.”

Aşçılıkta Eleonora’nın mentoru olan HRC Aşçılık Akademisi’nin eğitim restoranında baş aşçı Viktor Jeçev şöyle konuştu: “Sonraki nesillere verebileceğim eğitim umuyorum ki, onların daha sonra nasıl bir mutfakta çalışmak istediklerini seçebilmeleri için açık bir eğitimdir. Çoğunlukla Bulgaristan’da yetişen yerel ve mevsimlik ürünler kullanıyor. Günümüzde bütün enerjilerini gıdaların kalitesi için sarf eden çiftçiler var. Geçekten de, Bulgaristan’dan veya Avrupa’dan birçok tarifin temeli olan ürünleri kullanmaya çalışıyoruz. Öyle ki sultan sarımsağı ve yabani sarımsak tekrar çağdaş yemeklerin unsurları olarak  geri dönüyor. Genel olarak eğitim verdiğim kızlar ve erkeklerin inanılmaz yetenekleri var, birçokları şu anda başarılı birer aşçı. Kendilerinin meslektaşlarım ve arkadaşlarım olduklarını söyleyebildiğimden dolayı çok mutluyum.”

Çeviri: Özlem Tefikova

Fotoğraflar: dominoproject.bg, Darina Grigorova