1928 yılında genç bir Bulgar kadını vapura binip dünyanın öbür ucuna yöneliyor. Yürekli ve her türlü bilgiye meraklı olan Anka buluşlar, altruistik jestler ve yurtseverlik dolu maceralı hayatına böyle başlıyor.

Karlovo’nun sıkıntılarla boğuşan  Piperkovgiller ailesinde 1895 yılında Anka isimli beşinci çocuk dünyaya geliyor. Daha zayıf ruhlu birini yıldıracak kaderin yolunu güçlüklerle doldurmasına rağmen, Anka hekim olma emelini sonuna dek takip edeceğine dair kendinden emindir. 12 yaşında yetim kalan Anka kız ve erkek kardeşlerine bakmak zorunda kalıyor. Ancak bu, geçinimi sağlamak üzere bir evde hizmetçi olarak çalışarak aynı zamanda Plovdiv lisesine devam etmesini engellemiyor. Şöyle diyor kendi kendine:“ Sokakta kalıp fenerin altında ders çalışacağım ama mutlaka öğrenimimi tamamlayacağım.’

İstanbul’daki Amerikan kolejine bir burs kazanan Anka Lambreva hayallerinin peşindedir. Ancak Kemal Atatürk hükümetinin koleji kapatmasından sonra kendisi hemşire okulunu bitirip Boğaziçi hastanesinde işe başlıyor. Hayatının dönüm noktasını oluşturacak en değerli tanışması tam orada gerçekleşecek: Anka bir gece  hemşire olarak çalışırken  hayatını ona borçlu olduğunu hiçbir zaman unutmayacak bir hastayı kurtaracak.

‘Bulgarların Unutulmuş Ulaşımları’ kitabını yazan Delyan Momçilov  şunları anlatıyor:

“Anka Lambreva Sn. Teykın ve hasta kızının sağlığı ile ilgilenmesi için Yeni Zelanda’ya davet ediliyor. Minnettar İngiliz’in kendisine gönderdiği biletle Anka Lambreva ülkenin Dunedin kentine yolculuğa koyuluyor. Esnasında Mısır, Hindistan, Seylan Adası ve Avustralya’yı ziyaret ettiği birkaç aylık seyahatinden sonra Anka Yeni Zelanda’ya varıyor.’

 Anka’nın bu Büyük Okyanus ülkesine ayağı basan ilk kayıtlı Bulgar olduğu zannediliyor. Yurtseverlik ruhlu Anka Bulgar tarihi ve kültürü konusunda Yeni Zelandalılara bilgi vermek üzere birçok konferans veriyor, bütün büyük gazeteler  ‘Bilinmeyen Bulgaristan’ konulu makaleler dizisini yayınlıyor. Felsefe profesörü J.M.Thompson ise Bulgar hükümetine mektubunda Anka’yı ‘bütün ülkenin sevdiği biri’ olarak tasvir ediyor.  

Bulgaristan’ın özlemini çeken Anka 1929 yılında yurda seyahatiyle ilk dünya turunu tamamlıyor. Ne yazık ki, tarihçiler Anka Lambreva’nın aynı yıl  Manş Denizi üzerinden  uçuşuna şahitlik eden gerçek hikayeler bulmamıştır şimdiye kadar.  Dolayısıyla Anka Lambreva’nın Manş’ı geçen ilk Bulgar kadını olmasının ötesinde muhtemelen dünyanın bunu gerçekleştiren ilk kadınıdır. Buna kanıt uçağın önünde  poz verdiği  fotoğrafıdır.  

Anka’nın gerçekleştirdiği ikinci dünya turu  42 devleti kapsıyor.  Delyan Momçilov devamla şunları anlatıyor:

“Daha uzun zaman kaldığı her ülkede Anka gönüllü çalışmalarıyla yerli halkın yaşam ortamını iyileştirmek yolunda çaba sarfediyor. ”

İran’da Anka hasta bakıcı oluyor. Onun girişimiyle köylerdeki  kilden yapılmış evlerin yerine yeni evler kuruluyor, su boruları geçiriliyor, hastane, okullar ve kültür merkezleri oluşturuluyor. İkinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde sahip olduğu Bulgar pasaportuna göre düşman sayıldığı  için Anka Lambreva Lübnan’da bir toplama kampına gönderiliyor. Orada soylu bir ailenin mensubu olan bundan sonraki kocası Rayan Ahmad Din’in aralarında yer aldığı yaralı esirlere bakım sağlıyor. Savaş bitince ikisi İran’da karı koca olarak  yaşamaya koyuluyor ve dünyayı dolaşmaya  beraber devam ediyorlar.

Delyan Momçilov, Anka Lambreva’nın hayatını şöyle genelleştiriyor: “Anka ne kansere karşı bir ilaç buldu, ne de olağandışı bir bilimsel icatta bulundu. Ama buna rağmen, adı tarih sayfalarına kendi örnekleriyle, güçlü varlığı ile, yoğun gayretleriyle geçti. Çünkü 20’ nci yüzyılın  başlarında  dünya kadınları henüz oy kullanma hakkına sahip değilken kendisi iki kez dünya turuna çıkmayı başardı. Anka, hayatıyla koşullar ne olursa olsun, arzulu birinin  isteklerini gerçekleştirmek için bunun yolunu bulacağını kanıtlıyor.

Kocasının 1970 yılındaki ölümünden sonra Anka Lambreva Bulgaristan’a dönerek son günlerini doğum yeri Karlovo’da geçiriyor. ‘Dünya Turumdan Anılar. Güney Denizlerinin Çariçesi’ adlı kitabındaki yolculuk anılarında Anka büyük maceralar dolu anlamlı hayatını anlatıyor. 81 yaşında hayata veda eden Anka Lambreva  anne babasının yanındaki yerini alıyor.

Fotoğraflar: arşiv ve özel arşiv

Çeviri: Neli Dimitrova​