Her yıl, 15 Eylül arifesinde merakla şu soru sorulur: Bulgaristan’da okullar neden tam bu günde açılıyor, her zaman böyle miymiş ve eğitim süreci nasıl gerçekleşiyormuş?

Bu sorunun cevabına Gabrovo’da Ulusal Eğitim Müzesi’nde Bulgaristan’ın Osmanlı hakimiyetinden kurtulmasından önce ve sonrasına ait okulun ilk ve son gününe dair korunan belgeler cevap oluyor.

Müzede görevli Veselin Lazarov “Bulgaristan Radyosu”na yaptığı konuşmada şunları paylaştı:

“Uyanış döneminde, 18 yüzyıl ve 19 yüzyılın başlarnda açılan kilise okullarında eğitim yılı belirli bir tarihe bağlı değildi. Bazı yerlerde sadece kış mevsiminde ders yapılırdı, bazı yerlerde tüm yıl ve okul sadece dini bayramlarda kapatılırdı. Daha sonra “dünyevi” ilimler de öğreten okullar açılmaya başlayınca da bu uygulamadevam etti. Eğitim yılının başı ve sonu öğretmenle anlaşmaya bağlı oluyordu. Genellile 26 Ekim Dimitrovden ve 6 Mayıs Gergövden arasında 6 ay boyunca sürerdi.”

19. yüzyılın ortalarında okul yasaları geliştirilmeye başlandı ve böylece okullar Ağustos sonunda veya Eylül’ün başında açılıyor ve Haziran ayında sona eriyordu. Tarım işlerinde çalışan çocuklar için eğitim yılı 2-3 ay sonra başlıyordu.

1873 yılında Şumen’de düzenlenen öğretmnler toplantısında köy okulları için bir belge hazırlanıyor ve bu belgeye göre köylerde öğrenciler için eğitim yılı 9 ay oluyor. Bu toplantıda ilk okul eğitiminin zorunlu olması ve eğitim yılının da 14 Eylül’de kutlanan Krıstovden’den hemen sonra 15 Eylül’de başlamasına karar veriliyor.

Veselin Lazarov şöyle konuştu:“1878’den sonra, yani Osmanlı’dan sonra da bu gelenek devam ediyor. Yasalar yavaş yavaş günümüze kadar da genel hatları ile devam eden okul organizasyonunu yasallaştırıyor.

1879’da okulun başlangıç tarihi olarak 1 Eylül belirleniyor. 1880 yılında ise eğitim yılının süresinin şehirlerde 10 ay, köylerde ise çocukların tarım işlerinde yer almalarından dolayı 7-8 ay sürmesi kararlaştırılıyor. Bu yasal çerçeve 1885 yılına kadar sürüyor.”

20. yüzyılın başlarında Eğitim Bakanı Stoyan Omarçevski’nin döneminde eğitimde ve eğitim sürecinin organizasyonunda bir dizi reform gerçekleştirildi.

Eğitim yılı şehirlerde 15 Eylül’de başlayıp 12 Temmuz’da sona eriyor, köylerde ise 15 Haziran’da sona eriyor.

Veselin Lazarov şöyle devam etti:“1952 yılında değişim oluyor ve bu da Sovyetler Birliği’nde eğitim sistemi modelinin etkisi altnda oluyor. Eğitim yılı 1 Eylül – 30 Mayıstarihleri arasında sürüyor. Bu modelin uzun yıllık geleneğe sahip Bulgaristan eğitim sistemi için uygulanamaz olduğu anlaşılıyor. Ve böylece 1957’de günümüze kadar eğitim yılı 15 Eylül’de başlıyor.”

Bundan sonra 2011 yılında zamanın Eğitim Bakanı Sergey İgnatov, 1 Eylül tarihini geri döndürme denemesi yaptı, ancak başarısız oldu. 2022 yılında da eğitim yılının 1 veya 7 Eylül’de başlaması yönünde bir deneme yapıldı, ancak o da başarılı değildi. Ve böylece öğrenciler bugün de ilk okul zilini 15 Eylül’de duydu!