Gora ve Golo Bırdo (Golloborda) tarihi-coğrafi bölgelerinin yanı sıra Bulgar nüfusu, Arnavutluk'un güneydoğu kısmında da yoğunlaşmış durumunda. Son yıllarda yaşanan ekonomik göçün burada da olumsuz etkilerini gösterse de Mala Prespa (Prespa Gölü'nün batı kıyısı) olarak bilinen bölgesindeki Korça, Bilişta, Pogradets şehirleri, Vrıbnik, Boboştitsa, Pustets köylerinde yaşayan Bulgarlar geleneklerini ve kültürlerini korumaya devam ediyorlar.

Merkezi Korca şehrinde olan Bulgaristan-Arnavutluk Dostluk Derneği'nin başkanı Dimitri Pandovski gibi insanların ulusal kimliklerinin korunmasında önemli rol oynamaktadırlar. Dimitri, Bulgar benliğinin önce gelen savunucusu Nikolo Pandovski’nin davasını yoğun çalışmalar ve hevesle sürdürüyor.

Dimitrit Pandovski, Bulgaristan Radyosuna verdiği demeçte:

“Bulgaristan-Arnavutluk Dostluk Derneğini, Korca bölgesinde kültürümüün, geleneklerimizin ve milli benlğimizin korunması yönünde çalışmalar yürütmek amacıyla kurduk” diye belirtti ve devamla:

Bulgaristan'ın gelenekleri ve bayramlarıyla ilgili çeşitli etkinlikler, tarihi konularda oturumlar ve Bulgar tarihinin önemli şahsiyetlerine adanmış yuvarlak masa toplantıları düzenliyoruz. Ayrıca Bilişta ve Korça'da ve bu öğretim yılından itibaren Pogradets'te Pazar okullarımız mevcut. Bu okullarda 60 çocuk Bulgar dilini ve kültürü öğrenmektedir.Vrıbnik köyüne kadar onarılan yol, eski çeşmeleri ve mezarlık duvarlarının yenilenmesi projesi gibi çalışmalarımız için destek arıyoruz ve bu desteği sağlıyoruz. Mezar taşları Bulgar kökenimizin yazılı kanıtıdır. Üzerinde Bulgarca yazılıdır ve bu korunmalıdır.”

Dimitri Pandovski, Mala Prespa bölgesinde en eski Bulgar okulunun Korça’daki okul olduğunu ve 2015 yılından bu yana faaliyette olduğunu anlatıyor.

Sözlerine göre Korça halkı, Arnavutluk'taki Bulgar ulusal azınlığının tanınması sürecinde yoğun mücadele verdi, ki bu süreç 2017'de başarıyla taçlandırıldı.

2017 yılında Tiran'da buradan daha fazla kaldığını hatırlayan Dimitri Pandovski sözlerine şöyle devam ediyor:

“Bizim meselemiz Başbakan Edi Rama'ya da ulaştı. Kökenimizi belgeleyen tüm belgeleri ona verdik. Parlamentoda da oylamaya katılan toplam 120 milletvekilinden 112'si azınlığımızın tanınmasından yanaydı. Onları nasıl ikna ettik? Onlara kendilerini Bulgar olarak tanımlayan 3.000 kişilik bir liste sunduk. Ve tarihi hatırlattık. Çünkü Bulgaristan ile çok iyi ilişkilerimiz var ve Arnavutluk Dışişleri Bakanlığı’nın daha 1921 tarihli bir belgede, Arnavutluk'ta küçük bir Bulgar azınlığın mevcudiyetinden bahsediliyor.

1935'ten, Ahmet Zogu'nun (1928'den 1939'a kadar devlet başkanlığı görevinde bulunan ve Arnavutluk'un ilk kralı - Birinci Zog) zamanından kalma, 10.966 Bulgar'ın meşruiyetini tanıyan ve yaşadıkları yerleri gösteren belgeleri gösterdik. Bu belgeler bizde var.

Arnavutluk'un bu bölgesinde yaşayan Bulgarların özelliklerinden biri, en eğitimli, otoriteye sahip ve ülkenin entelektüel elitine ait olmalarıdır. Bugün de bu devam ediyor. Çocuklarımız Pazar okullarından mezun olduktan sonra Bulgaristan'a gidip eğitimlerine devam ediyorlar. Dolayısıyla, ulusal azınlık olarak tanınmamız tarihi bir an ve bizim için büyük bir başarıdır. Genç Bulgarların hem Arnavut toplumuna hem de Bulgaristan üzerinden Avrupa'ya çok daha hızlı entegre olmalarından dolayı çok mutluyuz. Dünyanın neresinde okursa okusun ve işe başlasın, bu gence Bulgar denir, Bulgar kimlik belgelerine sahiptir."

Muhatabımız Dimitri Nikola Pandovski, sorumlu olduğu Arnavutluk'un bu bölgesindeki Bulgarlara yönelik desteğin Milen Vrabenski'nin "Bulgar hafızası" vakfı tarafından sağlandığını, Avrupa milletvekili Andrey Kovaçev'in de Bulgarların davasının savunucusu olduğunu belirtiyor. Bulgaristan-Arnavutluk Dostluk Derneği Başkanı, 2023 yılında sadece 8 ay içinde bölgedeki Bulgarlarla ve Bulgar devletinin temsilcileriyle 20'den fazla toplantı düzenleyen Bulgaristan’ın Tiran Büyükelçiliğinin rolüne dikkat çekiyor.Görüşmelerde için önemli konular ele alınıyor ve sorunların çözümüne yönelik somut önlemler belirleniyor. Bunlardan biri, Bulgarca ders kitaplarının Arnavutluk'taki Bulgar çocukların imkanlarına göre uyarlanması ihtiyacıdır."

Bununla ilgili Dimitri Pandovski şunları belirtiyor:  Ders kitaplarının özellikleriyle ilgili sorunun Bulgaristan tarafından çözülmesi gerekiyor. Yurtdışında Bulgarca eğitimi için özel program gereklidir. 1-12 sınıf çocuklarımız var ve onlar Bulgaristan üniversitelerine girmeye hazırlanıyorlar.”

Arnavutluk’taki Bulgarlar, geçen sene Eylül-Kasım ayları arasında yapılan nüfus sayımın sonuçlarını sabırsızlıkla bekliyorlar.

Dimitri Pandovski: “Mala Prespa bölgesinde yüzde 20’lik oranına ulaşsak da Bulgarca resmi dil olacaktır. Gençler Avrupa’ya daha hızlı entegre olacakalr ve dünyanın nersinde olursa olsunlar Bulgar olduklarını söyleyecekler.”

Dimitri Nikola Pandovski veteriner hekimidir. Korça’ya Vrıbnik köyünde kovan yetiştiriyor ve organik bal üretiyor. Bir kızı ve oğlu var. Oğlu Korça’da onunla birlikte ve jeomühendis olarak çalışıyor, kızı ise Bulgaristan’da yaşıyor.

Dimitri Pandovski’nin Bulgaristan’daki Bulgarlara mesajı ise şöyle: "Bulgaristan'daki Bulgarlar bizi çok iyi tanıyor. Ancak milletvekilleri bizi tanımıyor. Uyanmaları ve bizim burada Bulgar köklerini onlardan çok daha iyi koruduğumuzu anlamaları gerekiyor. Bu benim düşüncem. Buraya siyasetöiler geldiğinde onları beklemek ve karşılamak istemiyorum. Siz gelirseniz, sanatçılar, mühendisler, bilim insanları vs. gelirse o başka.  Demagoji değil somut çalışmalar istiyorum. Yalnızca bu şekilde Arnavutluk’taki Bulgarlar Bulgaristan’ın iyi niyetine inanabilirler. Bu nedenle bizim için daha çok konuşulmalı, daha çok medya gelmeli ve anlatmalı. Böylece bizim Bulgardan başka bir şey olmadığımız bilinsin".

Yazı: Krasimir Martinov

Çeviri: Ergül Bayraktar