Artık daha yeşil binalar yapmak yeterli olmayacak, mevcut olanların da yenilenmesi gerekiyor. Avrupa Birliği'nde eski binaların yenilenme hızı, her yıl yalnızca %1 ve %1,5 olmak üzere, beklentilerin çok altında, ancak enerji geçişini başarmak için bu oranın en az üç kat daha yüksek olması gerekiyor.

Avrupa Parlamentosu Binalarda Enerji Performansı Direktifi’ni destekledi.

Bu, mülk sahipleri için gerçek bir değişiklik, yani kamuya ait veya özel, konut olsun veya olmasın, kiralık olsun veya olmasın her binanın en geç 2033 yılına kadar yenilenmesi gerekiyor.

Baş raportör,“Yeşiller” grubu AP milletvekili Ciarán Cuffe, direktife verilecek “evet” oyunun daha düşük enerji faturalarını desteklemek, enerji yoksulluğuyla mücadele etmek ve Avrupa çapında binlerce yüksek kaliteli iş yaratmak için bir fırsat olduğunu söyledi:

“ Binalar, AB sera gazı emisyonlarının %36'sına katkıda bulunuyor ve neredeyse dört binadan üçü enerji verimsiz olduğundan, bubunla mücadele etmek 2050 yılına kadar iklim nötrlüğüne ulaşma yolunda önemli bir adımdır. Binaların Enerji Performansı Direktifi, en fazla enerji kaybeden binaların kademeli olarak yenilenmesini gerektiren "Minimum Enerji Performans Standartlar” olarak adlandırılan standartları belirleyerek Avrupa'nın bina stoğunu modernize edecektir..

Binaların rehabilitasyonuna yönelik ulusal planlarının yeterince finanse edilmesini sağlamalı ve bu amaçla AB fonlarından yararlanmalıdırlar. Bu mali destek, hassas durumdaki hanelere öncelik vermelidir. Destekleri finansman önlemlerini ve tek noktadan hizmet ve sosyal garantiler gibi bilgi hizmetlerini içermektedir.”

En tartışmalı metinlerden biri olan yeni fosil yakıtlı kazanların satışının yasaklanması, artık Binalarda Enerji Performansı Direktifi'nin bir parçası olmaması, ancak üye ülkelerden, 2040 yılına kadar iklim hedeflerini tutturmak için ulusal bina yenileme planlarının bir parçası olarak, ulusal bina stoğunu 2050 yılına kadar sıfır emisyonlu binalara dönüştürmeye yönelik bir yol haritasıyla ısıtmayı karbondan arındırmaya yönelik stratejiler formüle etmeleri gerekecek.

Avrupa Komisyonu, ısı pompalarıyla ısıtmayı en iyi seçenek, elektrifikasyonu ise Avrupa'nın ısıtma sektörünü karbondan arındırmanın yolu olarak görüyor.

Sofya'da ısı pompası kurulumu yapan uzman bir şirketin sahibi Tsvetelina Le, Bulgaristan'da ısı pompası kurulumunun da yavaş yavaş başladığını, ancak yüksek olmasına rağmen yatırımın hanelere hızlı bir şekilde geri döndüğünü vurguluyor.

”Birkaç yıldır daha aktif bir ilgi var. Birincisi, birçok şirketin daha düşük kalitede ısı pompaları piyasaya sürmesi ve bunların biraz daha uygun fiyatlı olması.Onlar çok verimli, ancak daha büyük evler için.Yatırım büyük olduğundan, örneğin iki odalı bir daire, müşterinin isteğine bağlı olarak, ısı pompasına ne kurulacağı ve ne şekilde kurulacağı, yerden ısıtmalı olup olmayacağına bağlı olarak, yerden ısıtmalı mı olacağı gibi, yatırım 20 bin levayı bulabilir. Yani klimalı mı olacak, radyatörlü mü olacak, kombili mi olacak.Doğrama kötüyse, daire dış, rüzgarlı tarafında ise, komşu daireler ısıtılmıyorsa ısı kayıpları olacak.

Binalarda Enerji Performansı Direktifi, Bulgaristan da dahil olmak üzere, AB üye ülkelerine standart belirleme konusunda olağanüstü esneklik sağlıyor, ancak bu ülkelerin 2025 yılına kadar Ulusal Eylem Planları hazırlamasını gerektirecek. Böylece, yeni kuralların uygulanmasına ilişkin tüm sorumluluk hükümetlere ait olacak, hangi binaların en düşük enerji özelliklerine sahip olduğunu ve hangilerinin öncelikli olarak yenilenmesi gerektiğini onlar belirleyecek.

Güncellenen Enerji Performansı Direktifi ülkemizi zor bir durumda buluyor: Ücretsiz ısı yalıtımı (mantolama) programının sona ermesinin ardından, yüzde 100 hibe finansmanı için reddedilen projeler nedeniyle şikayetlerde artış, vatandaşlar ve yerel yönetimler arasında kitlesel memnuniyetsizlik meydana geldi.

Örneğin, Sliven'deki vatandaşlar, ücretsiz mantolama hizmetinden yararlanmak için son şansı yakalamak için 24 saatten fazla kuyrukta bekledi: "Pazar günü saat üçten beri liste var”, “5 saattir kuyruktayım”, “listede 32.sıradayım, hala umut var”,”verilen sözler yerine getirilmeli”, “hayalkırıklığı çok büyük”.

Belgeleri teslim edilen diğer vatandaşlar da Gabrovo'da olduğu gibi hâlâ bekliyor:

“ Binanın farklı bir görünüme kavuşması için mantolanması iyidir. Dışı zaten soyuluyor, sıvası dökülüyor, eskimiş çok. Doğrama, merdivenler, çatıyı yeniledik, ama yine de yenilenmesi lazım.”

Programa gösterilen büyük ilgi göz önüne alındığında memnuniyetsizlik bizi şaşırtmıyor, 4 milyar levanın üzerinde 3000'den fazla başvuru yapıldı.Aynı zamanda, yalnızca 756 çok aileli konut binasının değeri 1,1milyarın biraz üzerinde onaylandı.

Büyük ve küçük belediyelerden bazı belediye başkanları, enerji araştırmalarının doğruluğu konusundaki şüphelerini dile getirerek ve belediyeler arasında mali dengesizlik gördüklerini belirterek, BölgeselBakanlığı’na protesto mektupları gönderdi. Hatta Stralca Belediye Başkanı Atanas Kirov, binalarınısı yalıtımı davasına mahkemede çözüm arayacağını bile açıkladı:

“ Vurulmuşa döndük, kendi kendime “işte bu kadar puan alacağız” diye hesplıyorum,  en iyi şansımızın orada olduğunu düşünüyoruz.Bir anda hiç para almayacağımız ortaya çıktı, başkaları ise, hiç beklemez iken para aldılar. Bunu da hiç anlayamadım,  mahkemeye baş vuracağız.”

Onaylanmış tek bir mantolama teklifinin olmadığı nedeniyle Bolyarovo Belediye Başkanı Hristo Hristov da durumdan memnun değil:

“ Bizim belediyemizin benzerleri var, birkaç apartman binası onaylandı, bazılarının ise hiç apartman binası onaylanmadı. Değerlendirmenin subjektif olduğunu düşünüyorum ve belki de bu bir lobi faaliyeti ya da yapılan başka bir faaliyet meselesidir.”

Şu anda, enerji yenileme projelerinde yeni başvurular kabul ediliyor, ancak halihazırda apartman binası sakinlerinin% 20'lik mali katılımı gerekiyor. Ortak finansmanlı yeni projeler için Toparlanma ve Sürdürülebilirlik Planı kapsamında 256 milyon leva tahsis edildi.

Ancak çok fazla başvuru olmadığı için Bölgesel Kalkınma ve Bayındırlık Bakanlığı proje başvuru tarihini ikinci kez uzattı.

Bu gergin tablo karşısında öngörülen standartlarla Bulgaristan'ın geleceği neler?

“Güncellenen asgari enerji performansı standartları direktifinin yeni gereklilikleri, konut dışı binalar ve inşaat temposunun çok hareketli olduğu yeni inşa edilen binalar için sorun olmayacak ve piyasanın yeni gerekliliklere hızlı bir şekilde cevap vermesi sağlanacak” diyen enerji verimliliği uzmanı Tsveta Nanyova, BNR’ye konuşurken sorunun mevcut özel konut stokundan kaynaklandığını belirtti, çünkü ülkemizde %97'yi bulan binaların %93'ü enerji verimliliği açısından modern gereklilikleri karşılamıyor:

”Asıl sorun mevcut konut stoku olmaya devam ediyor. Çok aileli apartman binalarının yüzde 100 hibe ile yenilenmesine yönelik programda, mülk sahiplerinin, yenileme taahhüdünün mülk sahipleri olarak kendilerine değil, devlete ait olduğu fikrine alıştırıldığı ölçüde kötü bir şaka yapıldı. Belediyenin, kamu kurumlarının ve maalesef devletin daha normal uygulamalarına dönmesi zor olacak, özellikle gerçekten yapamayanları destekleyerek yenilenmenin daha geniş ölçekte gerçekleşebilmesini sağlayacağız.Çünkü katılıyorum, tüm vergi mükelleflerinin, Bulgarların ve Avrupalıların, çok küçük bir grup şanslı insanın %100'ünün yenilenmesi için para ödemesinin pek bir mantığı yoktur, bunu kabul etmek lazım. Ücretsiz yalıtım başvurulardan sonra hayal kırıklığının ne derece olduğunu ve duyguların hala ne olduğunu gördük.”

Ancak enerji verimliliği standartlarının uygulanmasında devletin temel eksikliği nelerdir:

“ Maalesef konut stoğunun yenilenmesine yönelik kalıcı bir programımız yok. Bu fonun yüzde 100 finansmanıyla dönemsel girişimlerimiz var ve her zaman sınırlı olan kamu kaynağıyla şu ana kadar son 10 yılda mevcut bina stoğunun sadece yüzde 4'ü yenilendi.Kamu kaynaklarının kalıcı desteğiyle kalıcı bir programa ihtiyaç var, odak noktası budur, çünkü insanları ikna etmemize gerek yok.En ucuz enerjinin tasarruf edilen enerji olduğunu uzun zamandır anlamışlardır. Son genel nüfus sayımına ait istatistikler bunu doğruluyor, Bulgaristan'da sadece son 10 yılda ev sahiplerinin %50'sinden fazlası pencere çerçevelerini enerji tasarruflu olanlarla değiştirdi.”

Enerji verimliliği yönünde aktif bir politikanın gereklilikleri düşünülürse ülkemiz hangi sorunlarla karşı karşıya?

”Tüm bu programların uygulanması korkutucu hale gelecektir çünkü Toparlanma ve Sürdürülebilirlik Planının 2021-2026 döneminde beş yıl süreyle uygulanması gerekiyordu. Her şey birikiyor ve Toparlanma ve Sürdürülebilirlik Planı kapsamındaki programların tam olarak uygulanmasının bir buçuk, en fazla iki yıl içinde tamamlanması gerekecek.Buna paralel olarak belediye projelerine de 2026 yılına kadar tamamlanması planlanan 1 milyar levanın üzerinde yatırım yapılıyor.”

Çeviri: Şevkiye Çakır

Bu haber, AB “Euranet Plus” Radyo Ağı çerçevesinde hazırlanmıştır. Haberin orjinalini buradan dinleyebilirsiniz.