Geçtiğimiz haftalarda Kuzey Makedonya’da Hristijan Mickoski’nin başında bulunduğu yeni hükümet sürpriz bir şekilde Bulgaristan’a demiryolu hattı inşat projesinin durdurulmasını talep etti. Makedonya tarafı gerekçe olarak  8 No’lu Avrupa Ulaşım Koridoru boyunca uzanan demiryolu hattını inşa etme projesinin karmaşık dağlık arazi nedeniyle çok pahalıya mal olması ve Bulgaristan’a nereden bağlanacağı bilinmemesini gösterdi.

Sofya ve Üsküp arasında demiryolu hattının inşasına yönelik girişimler 50 yıldan fazla bir süredir devam ediyor. 20.yy’da Balkan ve Dünya savaşlarının yanı sıra jeopolitik çatışmalar da bu girişimi sekteye uğrattı. Yugoslavya’nın dağılmasından sonra demiryolu hattının tamamlanmasına yönelik eylemden çok sözler vardı. Demiryolu hattının, İtalya’nın Bari limanını Adriyatik kıyısındaki Arnavutluk’un Durres kenti ile Karadeniz kıyımızdaki Varna ve Burgas limanlarına bağlayacak olan 8 Nolu koridorun bir parçası olması planlanıyordu. Bulgaristan Bilimler Akademisi (BAN) Tarih Enstitüsü’nden Doç. Angel Dzhonev’in Kuzey Makedonya’nın tutumunu yorumladı. Doç. Dzhonev’in “Bulgaristan’ın demiryolu politikasında Makedonya” başlıklı doktora tezi sadece Bulgaristan ve Makedonya arasındaki coğrafi bölgede değil, aynı zamanda Batı Balkanlar’da demiryollarının geçmişi ve bugünü ile ilgili kapsamlı bir çalışma niteliğindedir.

Angel Dzhonev şunları belirtti: “Bu ilk inşa dönemi Osmanlı İmparatorluğu döneminde olmasına ragmen 150’den fazla sene inşa edilmeden kalan bir bağlantıdır. Diğer önemli nokta ise Bulgaristan'ın bunu bir öncelik olarak algılaması ve 1910'da Bulgar treni Güeşevo'daki sınıra ulaştı, ancak 110 yılı aşkın bir süredir “komşunun” trenini bekliyor. Savaşlar, bazı süreçleri büyük ölçüde tatikleyen diğer bir faktördür. Bulgaristan, Birinci Dünya Savaşı'nda Sofya ve Üsküp arasındaki demiryolu altyapısının eksik halkası olan Güeşevo'yu Kumanova'ya bağlanması için çabalar sarfetti. İkinci Dünya Savaşı'nda yaklaşık 30 tünelin kazılmasıyla da muazzam bir çaba gösterildi. Güeşevo ve Kumanova arasındaki yolun önemli bir kısmı hazırlandı. Bu yaklaşık 3.5 yıl içinde gerçekleşti ve yatırımın o dönemin parasıyla yaklaşık yarım milyar leva olarak hesplandı. Sonuç olarak istenilen elde edilemedi ve hat tamamlanamadı. Zaman faktörü en önemli rolü oynadı - zaman yeterli değildi."

“Üsküp-Sofya” demiryolu hattı inşaatının yenilden başlatılmasına yönelik resmi anlaşma 1994 yılında imzalandı, son yıllarda Avrupa finansmanı sağlansa da belirli bir ilerleme kaydedilmedi

"Bu aynı zamanda siyasi bir eylemdi- 1994 yılı eksik olan Belyakovtsi’den Güeşevo arasındaki 56 kilometrelik kısmının temel atma töreni düzenlendi. Bu da her şeyin siyasetçilere bağlı olduğunu gösteriyor ve ara sıra temel atma merasimleri düzenleniyor.

“En son temel atma töreni 2022 yılında, başbakan Dimitır Kovaçevski ve Bulgaristan Başbakanı Gılıb Donev tarafından Kumanova bölgesinde yapılmıştı diye hatırlatıyor Doç. Dzhonev.

Kuzey Makedonya’nın yeni yöneticilerinin demiryolu hattının Bulgaristan ile tam olarak nerede birleşeceğini bilmedikleri yönündeki iddialar ne kadar geçerli? sorusuna Doç. Dzhonev şöyle cevap verdi:

"Esas olarak konuşan iki kişi var – Ulaştırma bakanı ve Başbakan yardımcıı Aleksandar Nikolski ve Başbakan Hristijan Mickoski.

İkisi herhalde bilmiyorlar ya da belki gidip görmediler ama ben tünelin girişini gördüm. Tünel inşaat aşamasında duruyor.  Bulgaristan ve Kuzey Makedonya arasında imzalanan anlaşmalar, muhtıralar ve sözleşmeler var. Orada bağlantının Güeşevo’da olacağı belirtiliyor.”

Demiryolu hattının yatırım olarak kendini amorti edemeyeceği iddialarına ilişkin Angel Dzhonev, geçen yüzyılda yapılan analizlere göre,  8 No’lu Koridorun eksikliği ülkemizi yılda 1 milyar ABD doları zarara uğrattığını hatırlattı ve devamla şunları belirtti:

"Koridor Durres ve Burgas, Durres ve Varna arasında bir altyapı olarak değerlendirilmeli. Belki bazı bölümleri bu ekonomik potansiyele ship değil, ancak genel olarak bundan denizden denize bir koridor olarak bahsediliyor. Avrupa’da başlayan Niş, Üsküp, Gevgeli, Selanik’ten geçen 10 No’lu Koridorun diğer yönüne ilişkin siyasi taahhütlerde bulunan insanların siyasi konuşmaları beni şaşırtmadı.

Şu anda Kuzey Makedonya’nın büyük çabaları orada yoğunlaştı."

Konuşmamızın sonunda Angel Dzhonev, Bulgaristan- Makedonya ulaşım düğümünün çözümü, yalnızca demiryolu hattı olarak 8 No’lu koridorla ilgili olmadığını hatırlattı. 8 No’lu koridoru boyunca otoban inşaatı da gereklidir. Uzmana göre jeopolitik çıkarlar bir engeli teşkil etmekle birlikte, 8 No’lu Koridordaki çalışmaların yeniden başlatılması için bir vesiledir ve bunun ilk sinyalleri Okyanus’un ötesinden geldi.

Foto: BTA, BGNES, Angel Dzhonev

Çeviri: Ergül Bayraktar