Noel Yortusu sabahı, Hazreti İsa’nın doğduğuna dair sevinçli haber dünyanın her bir noktasına yayılır ve bu özel güne yakışır özel  ritüeller gerçekleştirilir. Bulgarları Noel Arifesinde sofranın etrafına toplayan sessiz ve kutsal gecenin ardından, uzun zamandır beklenen Noel Yortusu gelir. Noel Yortusu Bulgaristan’da uzun perhisin sona erdiği ve insanların evlerini iyi kalpli, iyi niyetli misafirlere açtığı 25 Aralık tarihinde kutlanır.

Noel’de isim gününü kutlayan Hristina, Hristo benzeri isimlerin yanı sıra, Bojidar da isim gününü kutlar, çünkü Batı Bulgaristan’da Noel Yortusu’na verilen adlardan biri Bojiç ismidir.

25 Aralık gününün erken saatlerinde en güzel kıyafetlerini giyen Hristiyanlar kiliseye gider, ancak gelenek üzerine, şafak sökmeden önce her evin Koledariler tarafından ziyaret edilmiş olması gerekir. Koledariler Noel Arifesi’nde gece yarısı evleri gezmeye başlar ve güneş doğana kadar ziyaret edilmedik ev bırakmazlar. İnanışa göre, şafak söküldüğünde Koledarilerin büyülü güçleri kaybolur. Koleduvane ritüeli, pagan kökenli olup, sadece bekar erkeklerin katılmasına izin verilen bir ritüeldir. Bir tek Koledarilere liderlik yapacak kişi daha yaşlı olabilir.

Bulgaristan Bilimler Akademisi BAN’a bağlı Etnoloji ve Folkloristik Enstitüsü’nden etnograf Mariya Boyanova, “Aileler Noel arifesinde her zaman uyumaya fırsat bulamıyorlardı çünkü Koledarileri beklemek zorunda kalıyorlardı ve eğer evleri köydeki son ev olursa bu, bütün gece gözlerini kırpmadan bekledikleri anlamına gelir,” dedi ve şöyle devam etti.

“Noel Arifesi, evde ailenin yanında olman gereken bir bayramdır. Sabah kiliseye ayine gidilir ve ardından herkes Koledarilerin de dahil olduğu meydan halayına katılır. Ardından isim günü olanlara misafirliğe gidilir. Böylece Noel Yortusu’nun insanların evlerini açtığını söyleyebiliriz, yani sadece kapalı aile çevresinde kutlanan bir bayram değildir. Sıra Noel Yortusu sofrasına gelir, çünkü perhis sona ermiştir. Koledarilerin grubunda sadece erkekler yer alır, çünkü gece boyunca ev ev dolaşıyorlar. Gece vakti tüm kötü ruhlar ortaya çıkıyor ve pratikte bu tehlikeye dayanabilen ve gecenin sonunda zarar görmeden kalabilen tek şey erkek bedenidir. Koledarileri beklemek önemlidir çünkü onlar Bebek İsa’nın doğduğu haberini ilk duyuranlardır ve bu haberle her eve gelecek yıl için güzel dilekler getirirler.”

Kayda alınmış çok sayıda Koledari şarkısı olmasına rağmen çoğu artık icra edilmiyor. Her ne kadar Koledari sayısı azalsa da, kalanlar gelenekleri canlandırmaya çalışıyor. “Güzel olan böyle bayramların ve geleneklerin etrafında bugün de Bulgarlar olarak birleşiyor olmamız,” diyen Mariya Boyanova, aynı zamanda Noel Yortusu öncesinde Sofya’daki Ulusal Etnografya Müzesi’nde geleneksel olarak düzenlenen “survaçka” ve ritüel ekmek yapımı atölyelerini de yönetiyor. Atölyelerin en meraklı ziyaretçilerinin, yerel gelenek ve görenekler hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen çocuklar olduğunu paylaşan Mariya Boyanova, devamında şunları söyledi:

“Noel Baba’yı karşılama geleneği Kurtluş’tan sonra uygulanmaya başlıyor. Noel ağacı gibi bu da Alman kökenli bir gelenektir. Rusya ve Çek Cumhuriyeti aracılığı ile ülkemize girmiştir. Batı Avrupa’daki geleneğe gelince, Katolik dünyasında uslu çocuklara şeker, yaramazlara ise kömür veren Aziz Nikola ile ilgilidir. Krampus ise Aziz Nikola’nın diğer yüzüdür ve yaramaz çocukları cezalandırır. İngilizce konuşanların dünyasında ise Santa Claus ismi, büyük ihtimalle Nikola (Saint Nicholas) adından geliyor.

Çeviri: Bedriye Haliz