Mehmet Karahüseyinov kimdir?

Mehmed Karahüseyinov, Bulgar dilinde yazan şair, ressam ve tercümandır. Ardından büyük sayıda şiir bırakmış olmasına rağmen ilk şiir kitabı, baskıdan ölümünden 10 yıl sonra çıktı.

5 Ekim 1945 tarihinde Razgrad’a bağlı Sevar köyünde dünyaya geldi. Öğrencilik yıllarında babasının Sofya’ya tayin edilmesi üzerine bütün ailesi ile birlikte başkente gelen Mehmed, Rus Lisesini bitirdikten sonra açık öğretim gördüğü Poligrafi Teknik Okulu’ndan mezun oldu. Askerlik görevini Karlovo 11. Tank Tugayında uçaksavarcı olarak yaptı. Birkaç defa aday olduğu Sanatlar Akademisi’ne alınmadı. Veliko Tırnovo Üniversitesi’nin “Rus Filolojisi” bölümüne bir süre devam etse de mezun olmadı.

Askerlikten döndükten sonra “Boyana” Sinema Filmleri Stüdyolarında ışık tasarımcılığı yaptı. “Nov Jivot” (Yeni Hayat) dergisinde dizgi ve baskı görevlisi, Poligrafi İşletmesinde sayfa düzeni görevlisi oldu, inşaat işlerinde çalıştı. Hayatta kendine yer ararken, edebiyat ve ressamlık sevgisinden vazgeçmedi, sanat esas uğraş alanı olmaya devam etti.

Bulgarca, Rusça ve ana dili olan Türkçe’ye üstün derecede hakim olan Mehmed Karahüseyinov, Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi dünyaca ünlü Türk yazar ve şairlerin eserlerinin çevirisini yaptı. “Gençlik Cumhuriyeti” olarak da bilinen “Istranca Sakar” programı kapsamında istihdam edilmek üzere defalarca sunduğu başvurular, etnik mensubiyetinden dolayı reddedildi.

Yazdığı şiirlerin ve yaptığı çevirilerin basılmasını bütün kalbi ile isteyen Mehmed Karahüseyinov, şiir derlemesini “Narodna Kultura” (Halk Kültürü) Yayınevine gönderdi. Aradan 5 yıl geçtikten sonra parti ve halk için yazması gerektiği notunu içeren ret cevabı aldı. Farklı yayınevlerine yolladığı çevirilerin akıbeti de aynı oldu.

Eşi Şemsiye Karahüseyinova’dan 1970 doğumlu kızı Sevara ve 1990 yılında Mehmed Katahüseyinov’un vefatından iki ay sonra dünyaya gelen ve babasını tanıma şansını bulmayan oğlu Aspar var.

Kalbi adının değiştirilmesini kaldıramayınca kendini ateşe verdi

İsim Değiştirme Süreci, Mehmed Karahüseyinov’un hayatının kırılmasına sebep oldu. Şiirlerini Bulgar dilinde yazan ve vatanını seven şairin hassas kalbi, zıvanadan çıkan totaliter rejimin uyguladığı şiddeti ve insan haysiyetinin hiçe sayılmasının yarattığı onur kırıklığını kaldıramadı. 1 Şubat 1985 tarihinde Poligrafi İşletmesinde düzenlenen parti toplantısında Bulgaristan’da artık Türkler’in olmadığı bildirildi. Parti sekreteri, Mehmed’e “Bulgar özüne ve adına dönmesi” gerektiğini söyledi.

Aynı gece Mehmed, Knyajevo’da bulunan küçük, tek odalı aile evinin avlusunda kendini yaktı. Bedenini sessizce ve kahramanlık taslamadan ateşe verdi. Gösteriş yapmadan sözüm ona “Soya Dönüş Sürecini” tasarlayıp uygulayan rejime karşı canı pahasına protesto eylemi yaptı.

Tam da o saatte arabası ile tesadüfen evin yanından geçen bir taksi sürücüsü, yanıklar içinde karın üstünde yatan Mehmed’i görerek Pirogov Hastanesine yetiştirdi. Mehmed 20 gün boyunca komada kalırken adı değiştirilerek Metodi Asenov Karahanov oldu.

Mehmed Karahüseyinov’un protesto amaçlı kendini ateşe verme eyleminin gizli saklı kalması için Devlet Güvenlik Servisi DS, hastane odasına koruma koyarak yara bere içinde can çekişen adamı ailesi ile bile görüştürmedi. DS’nin bütün gayretlerine rağmen Mehmed’in kendini yakmasına ilişkin haber, Özgür Avrupa Radyosundan duyuruldu.

Çok sayıda ameliyat yapan doktorlar, hastayı stabil hale getirmeyi başardıysa da zehirli gazlar soluduğu için akciğerlerinin büyük bir bölümü alındı. Son derece ağır olan yanıklar, Mehmed’in tedavisi mümkün olmayan hastalığa yakalanmasına sebep oldu. Hayatının son beş yılı, son derece trajik olmakla birlikte yaşam istenci ile dolu geçti.

Sonunun yaklaştığını bilse de yıkılmayan Mehmed Karahüseyinov, katili olan rejimin çökmesini hâlâ hayattayken gördü. Hiçbir zaman öc alma hissine kapılmayan Mehmed, “İnsan intikam için değil, sevmek için dünyaya gelir” diyerek baskı uygulayanların ideolojisi ve zihniyeti için çok daha büyük tehlike oluşturan alicenap bir vasiyette bulundu.

44 yaşındayken hayata gözlerini yuman adamın ömrü, Mehmed Hasanov Karahüseyinov adını geri alması için yetmedi.

2015 yılında doğumunun 70. yılı vesilesi ile Mehmed Karahüseyinov - Meto’nun eserleri ve ruhunun yaşatılması için adını taşıyan bir vakıf kuruldu. Aynı yıl şiirleri “Bolkata Na Otkrovenieto” (İçini Açmanın Acısı) kitabında bir araya getirildi.

“Mehmet Karahüseyinov - Meto” Vakfı Yöneticisi Alina Karahanova amcası ile ilgili anılarını anlattı

Vakfın Yöneticisi ve Mehmed Karahüseyinov’un yeğeni olan Alina Karahanova, radyomuza konuşurken şiir derlemesinde Meto’nun yazdığı eserlerin yanında biri gençlik yıllarında diğeri ise kendini yakma olayından sonra olmak üzre kendi kendine çizdiği 2 portrenin ve aile fertleri portrelerinin de yer aldığını söyledi.

“Kitapta ölümünden 2 yıl önce kızına yazdığı mektuba da yer verdik. Sevgi ve şaka dolu olan bu mektubu okuyan herkes, Meto’nun ne kadar ince mizah duygusuna sahip olduğunu hemen anlayacaktır. Son derece esprili ve aydın olan, küçük şeylere yüksekten bakmayı, kendi eksikliklerine bile gülmeyi bilen bir kişiydi” diyen Alina Karahanova, kitap önsözünün ise “Ne Po Noti” şiir derlemesinden alındığını belirtti.

“1999’da Malina Tomova tarafından yayımlanan bu kitap, baskıdan çıkar çıkmaz ortadan yok oldu. Neden ve nereye kaldırıldığını bilmiyorum. Ailemize verilen 10 nüshadan bir tanesi bende kaldı”.

850 bin kişinin adı değiştirilirken yargı karşısına çıkarılan tek bir kişi yok

Prag’ta 1968 yılında Çekoslovakya'nın Varşova Paktı orduları tarafından işgal edilmesini protesto etmek üzere kendini ateşe veren Yav Pavlah’ın adını taşıyan bir meydan olduğunu hatırlatan Karahanova, Bulgaristan’da devletin bu sayfaya tamamen sırt çevirmiş durumda olduğunu söyledi.

“Bu sayfa yok. Hiç birşey olmadı. 850 bin kişinin adı değiştirilirken, 360 bin Bulgaristan vatandaşı göçe zorlanırken, binlerce aile parçalanırken, bunca insanın hayatı ve kaderi kararırken, yargı karşısına çıkarılan tek bir kişi yoktur. Hiç bir şey olmamış gibi kimse bunu konuşmuyor, her şey gizli saklı, hasır altı edilmiş ve unutulmuş durumdadır”.

Alina Karahanova, Meto’nun kendini ateşe vermesinin komünist rejime karşı protesto eylemi olduğunu söyledi:

Sanki farklı gezegenden gelen biriydi

“İnanılmaz derecede yetenekliydi. Her bayram için her birimize ayrı ayrı el işi kart postallar yapardı. Çok farklı malzemeler kullanırdı, bunları nereden bulduğuna ilişkin hiçbir fikrim yok. Sanki farklı gezegenden gelen biriydi. Erkek kardeşim doğduğunda ise kot pantalon geniş kitlelerin erişim imkanı bulunmayan bir mal olurken Meto kumaş bulmayı başarıp kardeşime kot dikmiş, üstüne nakış da işlemişti. Çok sayıda resim yaptı. Portre ve çiçek resmetmeyi severdi. Son derece cömert biriydi. Herkese kişiliğine özel hediye yapmayı bilirdi. Elbise kesim ve dikimi yapardı. Elinden gelmeyen bir iş yoktu.”

Alina Karahanova, amcasına misafirliğe gittiğinde Meto’nun daktilodan yeni yazdığı şiirleri çıkarıp okuduktan sonra kendisine beğenip beğenmediğini sorduğunu, çoğu şiirlerin daha o an hafızasına kazındığını paylaştı. Mehmet Karahüseyinov’un Bulgar dili gramerine kusursuz derece hakim olduğunu ve doğumunun 70. yılında şiir kitabı hazırlanırken eserlerinin neredeyse hiçbir düzeltme yapılmadan, aynen bastırıldığını söyleyen yeğeni, Meto’nun tüm şiirlerinin dijitalleştirilmiş olup Internet üzerinden okunabileceğini belirtti.

Haber:Tanya Blagova

Fotoğraflar:  Alina Karahanova özel arşiv, @metofoundation