Ο γυναικείος μήνας Μάρτιος στη λαογραφία και σήμερα

Ακούστε την εκπομπή

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Σίγουρα και εσείς θα έχετε ακούσει, ότι ο Μάρτιος είναι «γυναικείος» μήνας. Έχετε σκεφτεί όμως γιατί είναι έτσι? Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μας τη δίνει η κα. Βίχρα Μπάεβα από το Ινστιτούτο της εθνολογίας και λαογραφίας με εθνογραφικά μουσεία στην Ακαδημία Επιστημών.

Σύμφωνα με τα παραμύθια και τους θρύλους των Βούλγαρων, οι μήνες του έτους είναι έντεκα αδέρφια και μια αδερφή, η Μάρτα. Αυτοί όλοι ζούνε μέχρι το τέλος του κόσμου και έρχονται ένας προς έναν στον κόσμο των ανθρώπων. Μόνο την Γιαγιά Μάρτα την υποδέχονται με έναν πιο ιδιαίτερο τρόπο και την διαδέχονται με ιδιαίτερες τιμητικές διακρίσεις. Και μέχρι σήμερα σε μερικές μέρη της περιοχής έχουν φυλαχτεί τα παλιά έθιμα, συνδεδεμένα με την πρώτη Μαρτίου - τελετουργικό καθάρισμα του σπιτιού, ανάβοντας πυρκαγιές του Μαρτίου, διώξιμο των φιδιών και των σαυρών.

Πανταχού παρών είναι το έθιμο του Μάρτη – φυλαχτά από άσπρη και κόκκινη κλωστή, τα οποία τα φοράνε κρεμασμένα στα ρούχα, δεμένα στον καρπό του χεριού ή ανεβασμένα στο λαιμό. Θεωρείται, ότι προφυλάσσει από το κακό μάτι και κάθε είδους κακά, και φέρνουν υγεία και γονιμότητα.

Από προστασία έχει ανάγκη αυτή η περίοδος της αβεβαιότητας και της μετάβασης των συνόρων μεταξύ του χειμώνα και της άνοιξης, όταν ο καιρός είναι μια με ήλιο και ζέστη, και μια με χιόνι και παγωνιά. Στη λαογραφία αυτής της μεταβλητότητας των μετεωρολογικών συνθηκών εξηγείται από την άστατη ιδιοσυγκρασία της Γιαγιά Μάρτα. Αυτή είναι μια χαρούμενη και χαμογελαστή και μια δύστροπη και θυμωμένη. Γιατί;

Σύμφωνα με κάποιες ιστορίες, επειδή τα αδέρφια το Μεγάλο και το Μικρό Σκαθάρι ήπιε όλο το κρασί χωρίς να της αφήσουν ούτε μια σταγόνα. Όταν το έμαθε αυτό, αυτή θύμωσε τρομακτικά, μετά είπε ότι πάλι το ήπιαν τα αδέρφια της, και όχι ξένοι άνθρωποι, αυτή ηρέμησε, μετά όμως πάλι θύμωσε…

Αν η αρχή του Μάρτη μήνα έρχεται εύθυμα, η τρομερή Γιαγιά Μάρτα, στο τέλος σημειώνει μια από τις μεγαλύτερες χριστιανικές γιορτές, ο Ευαγγελισμός, 25 Μαρτίου, η μέρα κατά την οποία η Παναγία λαμβάνει από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ το χαρμοσυνο άγγελμα με την άμωμο σύλληψη τον Ιησού Χριστό, τον Σωτήρα του κόσμου.

Γνωστό είναι, ότι αυτή η γιορτή το ίδιο πέφτει κατά την άνοιξη – το Θείο Παιδί έρχεται στον κόσμο τότε που η φύση ξυπνάει για ζωή και απελευθερώνονται οι δυνάμεις της γονιμότητας.

Οι ερευνητές προ πολλού παρατήρησαν πως όπως η εικόνα της παγανιστικής Γιαγιάς Μάρτα, έτσι και εκείνη της χριστιανικής Παναγίας ενσαρκώνουν το αρχαίο αρχέτυπο της Θεάς μητέρας, η οποία γεννά από την ίδια τον κόσμο, αφού περιστρέφεται το νήμα της ζωής. Καθόλου τυχαία, στις παλιές εικόνες της εκκλησιαστικής τέχνης η Παναγία παρουσιάζεται περιστρεφόμενη στη σκηνή του Ευαγγελισμού. Μπορεί να μην το ξέρουν όλοι, ότι κατά την διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου αι. ακριβώς στις 25 Μαρτίου γιορτάζεται σε μας σαν μέρα της χριστιανής γυναίκας και μητέρας και μετά την εορταστική λειτουργία στην εκκλησία, τα παιδιά κάνουν δώρο λουλούδια στις μαμάδες τους.

Πάλι από τον μήνα Μάρτιο, μεταξύ της Γιαγιάς Μάρτα και του Ευαγγελισμού, έμεινε ακόμα μια γυναικεία μέρα, η 8η Μαρτίου. Ιδρύθηκε μια διεθνή διάσκεψη των σοσιαλιστών γυναικών κατά το έτος 1910 στην Κοπενχάγη, αρχικά αυτό σημειώθηκε με διαδηλώσεις για τα δικαιώματα της γυναίκας στη Δανία, Σουηδία, Αυστρία και σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Λίγο αργότερα έγινε δεκτό στη Ρωσία των Μπολσεβίκων, στην οποία δηλώνεται ως επίσημη γιορτή, αλλά από το έτος 1965 και ως ημέρα αργίας.

Οι άντρες προσφέρουν λουλούδια και δώρα στις κοντινές τους γυναίκες, τα παιδιά – στις δικές τους μαμάδες και δασκάλες, οργανώνονται υπηρεσίες με επιχειρήσεις και αγροκτήματα. Μετά τις δημοκρατικές αλλαγές από το έτος 1989 η γιορτή δεν σταμάτησε αλλά συνεχίζει να γιορτάζεται με ευχαρίστηση από γυναίκες και άντρες, παρόλο τις κριτικές, ότι είναι σοσιαλιστική και πρέπει να την εγκαταλείψουν.

Φωτογραφία: BGNES

Οι γυναίκες από μόνες τους αναγνωρίζουν το Μάρτιο ως δικό τους μήνα. Και μέχρι σήμερα για παράδειγμα ως μια πρακτική λαμβάνεται , κάθε γυναίκα να διαλέγει από μια ημερομηνία του Μαρτίου και κατά τη διάρκεια της μέρας αυτής να κάνει εικασίες για το χαρακτήρα της ή για το ηθικό της για την άνοιξη που έρχεται. Και έτσι ο μήνας της άνοιξης , της αφύπνισης και της σύλληψης , την αλλαγή του καιρού και την αλλαγή του ηθικού, την καινούργια αρχή και τις καινούργιες ελπίδες, συνεχίζει να συνδέεται με τις γυναίκες και την γυναικεία ενέργεια. Συνεχίζει να μας θυμίζει την αξία και να σεβόμαστε όπως τη δύναμη ,έτσι και την αδυναμία «της γυναίκας» της ανθρωπότητας.

Μετάφραση: Χριστιάνα Γκουντέλα

Διαδώστε

Ο γυναικείος μήνας Μάρτιος στη λαογραφία και σήμερα

Περισσότερα στην κατηγορία

Διεθνές Λαογραφικό Φεστιβάλ «Βίτοσα» στην Σόφια

Γιορτή Βερίκοκου στο Τουτρακάν

Τη γιορτή του Ένιοβντεν τα βότανα και το νερό αποκτούν μαγική δύναμη