© Φωτογραφία: wikipedia.org

Εικόνα του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας με βιογραφικές σκηνές

Στις βουλγαρικές παραδόσεις χωρίς κανένα πρόβλημα συμβιώνουν χριστιανικά και φολκλορικά έθιμα, βιβλικές υποθέσεις αναπτύσσονται στα βουλγαρικά εδάφη, δημοτικά τραγούδια ακούγονται σαν παραλλαγή εκκλησιαστικών ασμάτων. Ένα μεγάλο μερίδιο του φολκλόρ μας είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη της Ρίλας. Ένας από τους πιο αγαπητούς αγίους στη χώρα μας είναι ήρωας πολλών θρύλων,  παραδόσεων αι τραγουδιών.

Στο φολκλόρ μας με το όνομα του Αγίου Ιωάννη πιο συχνά παρουσιάζεται ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και τα έθιμα, που συνδέονται με τον ίδιο, είναι πολλά. Ας υπενθυμίσουμε, ότι  οι λατρείες χριστιανών αγίων διεισδύουν στα εδάφη μας ακόμη πριν την επίσημη καθιέρωση του χριστιανισμού εδώ - τον 3-4το αιώνα. Πιθανώς ακόμη τότε ένα μεγάλο μέρος των μορφών των αγίων αποκτά μερικά από τα χαρακτηριστικά των παλιών ειδωλολατρικών θεοτήτων.  Τα φολκλορικά έργα, όμως, για τον Ιωάννη της Ρίλας είναι πιο κοντά στις πρωτότυπες αγιογραφίες. Σύμφωνα με τις εκκλησιαστικές πηγές ο ίδιος γεννήθηκε το 876 στο χωριό Σκρίνοβο, κοντά στην πόλη Κιουστεντίλ και πέθανε το 946. Ακόμη όταν ζούσε τον αποκαλούσαν «άγγελο του Θεού» και «ουράνιο κάτοικο», και τώρα είναι ο ουράνιος προστάτης της Βουλγαρίας. Στο όνομά του πάντα προστίθεται και «Θαυματουργός» λόγω των πολλών θαυμάτων, που έκανε πριν και μετά τον θάνατό του. Σ εμάς έχουν φτάσει 16 βιογραφίες του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας. Η παλιότερη είναι από τον 12το αιώνα - ο λεγόμενος «λαϊκός βίος».

© Φωτογραφία: www.pravoslavieto.com

Ένας από τους πιο διαδεδομένους θρύλους παρουσιάζει τον Άγιο Ιωάννη της Ρίλας ως ανάργυρο και μεγάλο θαυματουργό. Κάποτε ο τσάρος Πέτρος πολύ ήθελε να δει τον ερημίτη. Οι απεσταλμένοι του τον βρήκαν σε μία σπηλιά και ο ίδιος τους πρότεινε να τους φιλέψει. Είχε μόνο λίγο μαύρο ψωμί, αλλά παρόμοια με τον Χριστό έκανε έτσι, ώστε να φτάσει για όλους και ήταν και πολύ νόστιμο. Ένας από τους απεσταλμένους ήταν άρρωστος, αλλά ανάρρωσε. Μετά όλοι πήγαν στον τσάρο και του διηγήθηκαν τι συνέβηκε. Ο τσάρος αποφάσισε μόνος του να πάει να τον δει, αλλά το μέρος ήταν δυσπρόσιτο και δεν κατόρθωσε. Και πάλι έστειλε αγγελιαφόρους, αλλά ο Ιωάννης της Ρίλας τους είπε, ότι ο τσάρος πρέπει μόνος του να ανεβεί στην βουνοκορυφή και να ανάψει εκεί φωτιά. «Τα πάντα γίνονται δυνατά μέσω του Θεού, και όχι μέσω των ανθρώπων… Έτσι ορίστηκε να ειδωθούμε», είπε ο γέροντας. Ο Ιωάννης της Ρίλας επίσης άναψε φωτιά στο μέρος, όπου ήταν. Βλέποντας τον καπνό απέναντι οι δύο άνδρες δόξασαν τον Θεό και προσκύνησαν ο ένας τον άλλο. Μετά ο τσάρος έστειλε ποτήρι με χρυσό, αλλά ο Ιωάννης πήρε μόνο το ποτήρι, ενώ το χρυσάφι γύρισε. Σε άλλη παραλλαγή της ιστορίας ο εξουσιαστής έστειλε πολλά φρούτα, τροφή και χρυσό. Ο ερημίτης πήρε μόνο τα φρούτα, ενώ το χρυσό γύρισε με τα λόγια «Να πείτε στον τσάρο, ότι δέχομαι τα φρούτα, επειδή είναι τροφή για το σώμα, αλλά επιστρέφω το χρυσό, επειδή είναι  δηλητήριο για την ψυχή».

Ο ρόλος προστάτη των Βούλγαρων είναι ένα από τα χαρακτηριστικά  της φολκλορικής μορφής του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας. Άλλο τέτοιο χαρακτηριστικό είναι η ικανότητα να καταπολεμά ασθένειες και στοιχεία. Ανάλογα με την φολκλορική περιοχή ο άγιος ονομάζεται διαφορετικά - Ιβάν, Ιοβάν, Οβάν, Αλία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες  το τελευταίο όνομα συνηγορεί, ότι του αποδίδονται οι υπερφυσικές ικανότητες του προφήτη Ηλία. Υπάρχουν και αμέτρητοι θρύλοι για περιπτώσεις θεραπείας. Πολλά από τα θαύματα αυτά περιγράφονται από τον αρχιμανδρίτη Κλίμη της Ρίλας στο βιβλίο του «Τα θαύματα του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας και της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας Οδηγήτριας στην μονή της Ρίλας». Το βιβλίο αυτό βγαίνει το 1946 με την ευκαιρία των 1000 ετών από την μακαρία κοίμηση του Αγίου.

Για τις θαυματουργές ιάσεις διαλέγουμε ένα μαρτύριο του μεγάλου Βούλγαρου εθνογράφου Χρίστο Βακαρέλσκι. Σε άρθρο,  στο οποίο επικαλείται ο αρχιμανδρίτης Κλίμης ο επιστήμονας διηγείται την προσωπική του ιστορία. Όταν ήταν μικρός, συχνά αρρώσταινε και τίποτε δεν μπορούσε να τον βοηθήσει. Κάποιος είπε στους γονείς του να τον πάνε στην μονή της Ρίλας. Έλαβαν το παιδί, που ήταν πολύ εξαντλημένο και ασθενές και το έβαλαν σε καρότσα. Την νύχτα κοιμήθηκαν  κοντά στη μονή και αναρωτιόνταν πώς θα πάνε το πρωί με παιδί, που δεν μπορεί να κάνει ούτε ένα βήμα. Η γιαγιά του έκοψε ένα ραβδάκι και του το έδωσε. Το παιδί το πήρε και άρχισε να περπατά. Οι γονείς χάρηκαν τόσο πολύ, που το έταξαν στον Άγιο Ιωάννη. «Τέτοια τάματα υπάρχουν χιλιάδες στον λαό μας, επειδή η πίστη του Βούλγαρου στην θαυματουργική ισχύ του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας είναι μεγάλη», λέει ο καθηγητής Βακαρέλσκι.

Μετάφραση: Σβ.Τόντορωβα