Ένα από τα σύμβολα της Βουλγαρίας είναι η Μονή του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα, γνωστή απλώς και ως Μοναστήρι της Ρίλα. Κηρύχθηκε εθνικό ιστορικό μνημείο το 1976, ενώ το 1983 εντάχθηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Το εμβαδόν όλου του συγκροτήματος που περιλαμβάνει την εκκλησία, τις κατοικίες και τα αγροτικά κτίρια ανέρχεται σε 8.800 τ.μ. Τα υψηλά 22 μέτρα πέτρινα τείχη περικυκλώνουν την αυλή της μονής, το καθολικό της Γέννησης της Θεοτόκου, τον πύργο του Χρέλιου, τις κατοικίες και τα αγροτικά κτίσματα. Στο μοναστήρι υπάρχουν περίπου 300 χώροι και μουσείο, αφιερωμένο στην εντυπωσιακή ιστορία της.

Η Μονή της Ρίλα ιδρύεται το πρώτο ήμισυ του 10^ου αιώνα, όταν ο μοναχός Ιωάννης της Ρίλα, ουράνιος προστάτης του βουλγαρικού λαού, διαλέγει τον μοναχισμό σαν πορεία συνένωσης με τον Θεό. Με τον χρόνο η μονή μετατρέπεται σε ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά κέντρα του κράτους και οι δύο Βούλγαροι βασιλιάδες Ιβάν Αλεξάντερ και Ιβάν Σισμάν την υποστηρίζουν οικονομικά. Με την βοήθεια και την σκληρή δουλειά των προσκυνητών η Μονή της Ρίλα φτάνει την μεσαιωνική ακμή της στην περίοδο του 12-14ου αιώνα. Τον 14^ο αιώνα με τις δωρεές του ντόπιου ηγέτη Χρέλιο Ντραγκοβόλ η μονή μετατρέπεται σε εντυπωσιακή οικοδομή με λεπτεπίλεπτη εσωτερική αρχιτεκτονική και διακόσμηση.

"Ακόμα από τη ίδρυσή της η Μονή της Ρίλα γίνεται πολιτιστικό και μορφωτικό κέντρο. Εμείς πιστεύουμε ότι ο Ιωάννης της Ρίλα ήταν όχι μόνο εγγράμματος, αλλά και υψηλά πολιτισμένος άνθρωπος. Στη Διαθήκη που άφησε στους μαθητές του περιέχονται ενδιαφέροντα στοιχεία για τις σχέσεις μεταξύ των μοναχών, μεταξύ του ηγούμενου και των μοναχών και γενικά για τη ζωή των μοναχών κάποτε. Μεγάλη είναι η πιθανότητα ο ίδιος ο Ιωάννης της Ρίλα να έμαθε τους περισσότερους μοναχούς γράμματα και να τους έδωσε οδηγίες πώς να αναπτύσσουν την δραστηριότητα αυτή. Σύμφωνα με ένα αντίγραφο της Διαθήκης του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα από το 14^ο αιώνα, όταν οι Οθωμανοί κατακτητές πλησιάζουν τη Μονή της Ρίλα, ο τότε ηγούμενος Δομετιανός διατάζει όλα τα πολύτιμα αντικείμενα να κρυφτούν για να σωθούν. Τι έγινε μετά την κατάκτηση της Μονής από τους Οθωμανούς δεν είναι γνωστό. Αλλά είναι γνωστό ότι αμέσως μετά τα πρώτα χρόνια σκλαβιάς, η μονή, χάρη στο Χρυσόβουλο του βασιλιά Ιβάν Σισμάν που της δίνει σειρά δικαιωμάτων, κατορθώνει να λάβει φερμάνι του Σουλτάνου, που εξασφαλίζει ανεξαρτησία και ακεραιότητα τόσο στους μοναχούς όσο και στην περιουσία της. Το έτος 1420 η μονή καταστρέφεται και περίπου 30 χρόνια μένει ερημωμένη. Είναι γνωστό ότι το 1450 αποκατασταίνεται, επειδή από την περίοδο εκείνη υπάρχει το έτσι ονομαζόμενο Τετραυάγγελο του Σίμων".

Στην περίοδο της βουλγαρικής Αναγέννησης (τον 18-19^ο αιώνα) η Μονή της Ρίλα γίνεται εστία που ανάβει τις φλόγες της πίστης, πνευματικότητας και παιδείας στα βουλγαρικά εδάφη, ανοίγοντας 50 μετόχια στους μεγαλύτερους βουλγαρικούς οικισμούς.

Την σύγχρονη αρχιτεκτονική μορφή της μονής δίνει ο πρώτος Βούλγαρος αρχιτέκτονας Αλέξι Ρίλετς, που στην περίοδο 1816-1819 κάνει την αρχιτεκτονική μελέτη και καθοδηγεί την οικοδόμηση της ανατολικής, βόρειας και δυτικής πτέρυγας της. Από τα μέσα του 19^ου αιώνα είναι και η κεντρική εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου της μονής, που είναι έργο του πρωτομάστορα Πάβελ Ιβάνοβιτς. Οι τοιχογραφίες της είναι έργο πολλών μόστραραν, αλλά μόνο ο ξακουστός Ζαχάρι Ζογκράφ έχει βάλει την υπογραφή του . Ένα από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα είναι το επίχρυσο εικονοστάσιο με την απίθανη ξυλογλυπτική του.

Σήμερα η ομορφιά και η ιστορία της Μονής της Ρίλα έχουν διατηρηθεί και το μοναστήρι αποτελεί ζωντανό μουσείο της βουλγαρικής πνευματικότητας ανά των αιώνων. Σαν εθνικό και παγκόσμιο μνημείο του πολιτισμού κάθε χρόνο η μονή προσελκύει πολυάριθμους Βούλγαρους και ξένους τουρίστες.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα