Τα φτερά των πουλιών κάποτε ήταν μέρος των κοσμημάτων των κοπελιών. Πίστευαν ότι αυτά φυλάσσουν τα κορίτσια από το κακό μάτι, από κακή συνάντηση, την μαγεία και τα κακά πνεύματα. Ειδική δύναμη είχαν τα φτερά μερικών πουλιών - άγριων ή εξημερωμένων. Μεταξύ αυτών σπουδαία θέση κατέχει το όμορφο φτέρωμα του αρσενικού παγωνιού. Σίγουρα δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει θαυμάσει αυτό το εξαιρετικό εκπρόσωπο των πτηνών.

Στην εποχή αναπαραγωγής, το αρσενικό παγώνι απλώνει την ουρά του, σχηματίζοντας ένα τέλειο ημικύκλιο. Στην πραγματικότητα, η ουρά του παγωνιού είναι ίδια όπως της κότας, η οποία είναι συγγενικό πουλί. Έχει πολύ εντυπωσιακή ουρά με μακριά φτερα που ανοίγει σε σχήμα πολύχρωμης βεντάλιας. Έχουν διαφορετικό μήκος και χρώμα.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι παγώνια, ακόμη και λευκά. Τα φτερά του πτηνού είναι σε χρώμα πράσινο ή μπλε στο στήθος, την κοιλιά και το κεφάλι, με κοντές φτερούγες που του επιτρέπουν περιορισμένη πτήση και ένα λοφίο στην κορυφή του κεφαλιού. Το μπλε-πράσινο χρώμα και με ένα σκοτεινό σημείο που ονομάζεται μάτι, έχουν κάνει το πιο δημοφιλές το ινδικό παγώνι, γνωστό και ως μπλε παγώνι Με τι συνδέονταν το πτηνό αυτό στον τόπο μας μάθαμε από τη μουσική μας επιμελήτρια, Αλμπένα Μπέζοφσκα.

Το παγώνι είναι ένα σπάνιο πουλί, ακόμα και σήμερα, όταν οι εκπρόσωποι του είδους ζουν σ' όλο τον κόσμο. Κατάγεται από την Νότια Ινδία, ενώ στη χώρα μας και στην υπόλοιπη Ευρώπη έρχεται από την Κεντρική και Ανατολική Ασία. Στην Ινδία ζει σε δάση, χωράφια με ψηλό γρασίδι και κοντά σε οικισμούς. Είναι ένα από τα σύμβολα του θεού Κρίσνα, τα φτερά του κοσμούν το κεφάλι του άρχοντα του Σύμπαντος, όπως τον αποκαλούν στα αρχαία κείμενα. Στην Ινδία είναι προστατευόμενο είδος.

Σε πολλά βουλγαρικά σπίτια σήμερα θα δείτε ένα ή περισσότερα από ένα φτερά παγωνιού, σε περίοπτη θέση. Αναφέρονται σε παραδοσιακά τραγούδια, παραμύθια και δεισιδαιμονίες. Πιστεύεται ότι φέρνουν καλή τύχη, ευτυχία και προστατεύουν. Σε αντίθεση με τα φτερά άλλων πουλιών που φοριόνταν οι ανύπαντρες, τα φτερά παγωνιού ήταν μέρος της ενδυμασίας της νύφης. Τα φτερά παγωνιού ονομάζονται "λαζαρίτσκι" - σε ορισμένες περιοχές τα φορούν κορίτσια την ημέρα του Λαζάρου, όπως αναφέρεται στα τραγούδια που τραγουδούν οι κοπέλες συμμετέχοντας στο ανοιξιάτικο έθιμο. Στη χώρα μας υπάρχουν γυναικεία και ανδρικά ονόματα Παούν, Παούνα, δηλαδή Παγώνι.

Εάν δεις στο όνειρό σου ένα παγώνι – είναι καλό. Αν πιάσεις παγώνι, το αγόρι θα στείλει προξενιό και το κορίτσι θα πάει μαζί του στο σπίτι του - επίσης είναι καλό. Αν η κοπέλα στολιστεί με φτερό του παγωνιού, αυτό επίσης είναι καλό, θα της στείλουν προξενιό, γράφει ο βουλγαρικός λαογραφικός ονειροκριτής.

"Το παγώνι σήμερα δεν είναι πτηνό του αγροκτήματος, άλλα φαίνεται ότι η εκτροφή του στο παρελθόν ήταν ελεύθερη και εύκολη γιατί είναι πολύ γνωστό και συναντάται στις λαϊκές δοξασίες και τα λαϊκά τραγούδια", γράφει ο Ντιμίταρ Μαρίνοφ, ο οποίος ερευνά τις βουλγαρικές παραδόσεις από τις αρχές του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παγώνια εκτρέφονται στις αυλές των πλούσιων σπιτιών και από κει η έκφραση "Να φοριέται ρούχα και να συμπεριφέρεται σαν παγώνι στις αυλές των αρχοντικών" συναντάται συχνά στα κάλαντα των Χριστουγέννων και τις ευλογίες.

Το πουλί ήταν σπάνιο για τα εδάφη μας και γι αυτό τα φτερά συχνά αγοράζονταν. "Το γρασίδι μεγαλώνει και το παγώνι μου το τρώει. Τα φτερά του πέφτουν, τα κορίτσια τα μαζεύουν" αναφέρεται σε ένα τραγούδι από το Νευροκόπι (η περιοχή της πόλης Γκότσε Ντέλτσεφ). Το παγώνι αναφέρεται και στα τραγούδια του γάμου, όπως "ωραίο πουλί με μεγαλόπρεπες λοφίο". Ο γαμπρός συγκρίνεται με το παγώνι, η νύφη με το θηλυκό παγώνι.

Διαδεδομένες είναι και οι φράσεις όπως "Όμορφος σαν παγώνι", "Στολισμένος σαν παγώνι" και "Αλαζονικός σαν παγώνι".

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα
Φωτογραφίες: Wikipedia.org