Το 2019 είναι ειδική χρονιά για τον μάστορα Ιβάν Τόνεφ από το Πλόβντιβ, γνωστός με το ψευδώνυμό του Garbacha. Για την ολόψυχη εργασία του για την αναγέννηση και διατήρηση της αρχαίας ραπτικής τέχνης, ο Ιβάν Γκαρμπάτσα έλαβε την διάκριση «Φύλακας των παραδόσεων» στην κατηγορία «Τέχνη» που ιδρύθηκε από το Ίδρυμα ανάπτυξης των τεχνών καιεπαγγελμάτων «ARIZ-7».

Ο Ιβάν Γκαρμπάτσαέχει εργαστήριο στο οποίο πηγαίνει ο καθένας που θέλει να του ράψουν μια παραδοσιακή ανδρική φορεσιά κατά το γούστο και το μέγεθός του. Για πολλά χρόνια η ραφή ανδρικών ενδυμάτων ήταν μια δραστηριότητα αναψυχής για τον οικονομολόγο Ιβάν Τόνεφ. Πριν από δύο χρόνια όμως πήρε με επιτυχία την εξέταση για Μάστορα που φτιάχνει γαϊτάνια για παραδοσιακές ανδρικές φορεσιές. Αυτό του έδωσε κίνητρο να αλλάξει το γραφείο της ασφαλιστικής εταιρείας στην οποία δούλευε με ένα δικό του εργαστήριο και λέει ότι δεν μετανιώνει ούτε στιγμή για την επιλογή αυτή.

«Η ραπτική τέχνη που εξασκώ (terziystvo) δεν εμφανίζεται στην ταξινόμηση των επαγγελμάτων και τεχνών και το πιο κοντινό του ήταν το gaitandziystvo,λέει ο μάστορας. Άρχισα να ασχολούμαι μ’ αυτό πριν από 6 χρόνια όταν με τους φίλους μου αποφασίσαμε να ιδρύσουμε τον Σύλλογο «Haiduti». Το όνομα υποδηλώνει ότι αναπαριστάνουμε την εποχή της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα τους δύσκολους χρόνους από τα μέσα του 18^ου και τις αρχές του 19^ου αιώνα. Δυστυχώς, οι Βούλγαροι δεν γνωρίζουν καλά την σημαντικότητα του κινήματος των haiduti, των ανθρώπων που αγωνίστηκαν για την Απελευθέρωση. Όταν ξεκινήσαμε τον Σύλλογο εφοδιαστήκαμε με ρούχα και όπλα αλλά αποδείχτηκε ότι τα ρούχα δεν πληρούσαν καθόλου τις απαιτήσεις μας. Όλα είχανε λίγες διακοσμήσεις και ήταν μικρού μεγέθους. Ψάξαμε βοήθεια και τελικά άρχισα εγώ ο ίδιος να ράβω ανδρικά πανωφόρια με παλιά τεχνολογία. Όλα γίνονται στο χέρι, έτσι όπως ήταν πριν από 200 χρόνια. Ψάχνω για πρότυπα, πηγαίνω σε μουσεία, βγάζω φωτογραφίες παλιών ρούχων, μελετάω την τεχνολογία των γαϊτανιών. Για τα ρούχα χρησιμοποιώ αυθεντικό υλικό – σαγιάκι, και το γαϊτάνι που βάζω είναι από το εθνογραφικό μουσείο «Έταρ» όπου ράβεται σε αυθεντικούς γαϊτανικούς τροχούς – η μηχανή που ράβει το μαλλί. Οι terzii έραβαν συνήθως ανδρικά πανωφόρια και πιο σπάνια γυναικεία. Επίσης, στη γυναικεία ενδυμασία δεν χρησιμοποιούνται πολλά γαϊτάνια. Η λειτουργία του γαϊτανιού είναι πρακτική, καλύπτει το μέρος όπου συνδέονται δύο κομμάτια. Για να το κάνουν όμορφο, οι πρόγονοί μας είχαν αίσθηση της λεπτομέρειας και κάλυπταν τα συνδεδεμένα στοιχεία. Έτσι από ελάττωμα έκαναν εφέ.»

Αυτό το επάγγελμα είναι κυρίως ανδρικό επειδή η φύση της δουλειάς απαιτεί περισσότερη φυσική δύναμη. Η διαδικασία παραγωγής ανδρικών ενδυμάτων διαρκεί ένα μήνα και περισσότερο.

«Στα γυναικεία ενδύματα δίνεται περισσότερη έμφαση στα κεντήματα και σχεδόν λείπουν τα γαϊτάνια, λέει ο κύριος Τόνεβ. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανείς που να φτιάχνει ρούχα για τις ανδρικές φορεσιές γι’ αυτό ασχολήθηκα μ’ αυτό. Στην διαδικασία εξερεύνησης μιας φορεσιάς, ανακαλύπτω μόνος μου πράγματα που ήταν γνωστά στους παλιούς δασκάλους. Έχω βάλει ανακοίνωση στα καταστήματα ότι ψάχνω για μαθητευόμενο, αλλά μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει μείνει για περισσότερο χρόνο. Έρχονται και όταν δουν πόσο σκληρή είναι η δουλειά, μου τηλεφωνούν και μου λεν ότι τους είναι δύσκολο, απαιτεί πολύ υπομονή η δουλειά πάνω στις λεπτομέρειες. Στην πραγματικότητα, μια ανδρική φορεσιά που αποτελείται από βράκα,γιλέκο καιαντέρι γίνεται αργά. Μέχρι στιγμής, τα φτιάχνω όλα στο χέρι και δεν κάνω συμβιβασμό σ’ αυτό. Προτιμώ να διατηρήσω την τέχνη στην αρχαία αυθεντική της μορφή.Μου δίνει μεγάλη χαρά η δουλειά. Αισθάνομαι τη μεγαλύτερη χαρά όταν ένας πελάτης έρχεται να πάρει την έτοιμη φορεσιά του και όταν βλέπω την λάμψη στα μάτια του, όταν βάζει τα ρούχα και κοιτάει τον εαυτό του. Αυτή η στιγμή δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα άλλο. Τον τελευταίο καιρό, βλέπω πώς αυτή η επιστροφή στην παράδοση κερδίζει δημοτικότητα. Παράδοση σημαίνει μεταβίβαση της εμπειρίας και της γνώσης από γενιά σε γενιά. Ελπίζω να μπορώ να βρω οπαδούς για να διατηρηθεί το επάγγελμά μου ζωντανό στη Βουλγαρία.»

Φωτογραφίες: πρ. αρχείο

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα