Αγνή και ιερή δημοκρατία, ισότητα όλων ενώπιον του νόμου, ελευθερία του λόγου, του Τύπου και των θρησκευμάτων. Τέτοιες είναι οι παρακαταθήκες, που μας άφησε μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες στην ιστορία της Βουλγαρίας - ο Βασίλ Λέβσκι, 150 χρόνια από τον θάνατο του οποίου συμπληρώνονται το 2023. Προσωπικότητα που κατόρθωσε να διατηρήσει το χάρισμά της, ανεξάρτητα από τα γυρίσματα της ιστορικής μας τύχης και την οποία εθνική έρευνα της ΒΕΤ έθεσε στην πρώτη θέση στον κατάλογο των πιο μεγάλων Βουλγάρων όλων των εποχών. Σήμερα σε κοντινά και μακρινά σημεία του πλανήτη μνημεία του Αποστόλου μας θυμίζουν το έργο και την υπόθεση που υπερασπιζόταν. Περισσότερα τέτοια μνημεία υπάρχουν στις χώρες με τις μεγαλύτερες βουλγαρικές διασπορές – την Ουκρανία, τις ΗΠΑ, τη Σερβία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία και άλλες, τα περισσότερα με πρωτοβουλία των ντόπιων βουλγαρικών κοινοτήτων με την υποστήριξη των διπλωματικών μας αποστολών.

• Θυμόμαστε τον Λέβσκι

Το πρώτο μνημείο του Βασίλ Λέβσκι στο εξωτερικό χτίστηκε το 1981 στην Κούβα, με πρωτοβουλία βουλγάρων ειδικών, που κατασκεύασαν εργοστάσιο στην πόλη Σιενφουέγκος στις ακτές της Καραϊβικής. Όταν οι συμπατριώτες μας παρέδωσαν στην κουβανική πλευρά το εργοστάσιο με το όνομα «Βασίλ Λέβσκι», θεωρούσαν ότι μια μέρα οι Κουβανοί μπορεί να το μετονομάσουν και γι’ αυτό έπρεπε να αφήσουν κάτι που να διατηρήσει για πάντα το βουλγαρικό ίχνος στο μέρος αυτό. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα για το μνημείο, λέει ο βούλγαρος μηχανικός Τόντορ Κούζμανοφ, συμμετέχων στα γεγονότα αυτά. Και πράγματι, το εργοστάσιο μετονομάστηκε εδώ και χρόνια, αλλά μέχρι και σήμερα εκεί υψώνεται το μνημείο του Αποστόλου με ανάγλυφο με κεφάλι λιονταριού και τον στίχο του Χρίστο Μπότεφ: «El que cae en la lucha por la libertad, no muere» /Όποιος πέσει σε μάχη για την ελευθερία, δεν πεθαίνει…»/

Ας μεταφερθούμε τώρα από την Κεντρική στη Νότια Αμερική – στην Αργεντινή, όπου βρίσκονται τα δύο πιο απομακρυσμένα από τα βουλγαρικά εδάφη μνημεία του Αποστόλου. Το πρώτο βρίσκεται μέσα σε αιωνόβια δέντρα και φοίνικες στο αγαπημένο των κατοίκων του Μπουένος Άιρες πάρκο στη συνοικία Μπελγκράνο.

Η πρωτοβουλία για το χτίσιμό του ήρθε το 1997 από τη Βουλγαρική Πρεσβεία. Χτίστηκε με αφορμή την 160^η επέτειο από τη γέννηση του Αποστόλου, με τις κοινές προσπάθειες της Πανβουλγαρικής Επιτροπής «Βασίλ Λέβσκι», του Ιδρύματος «Βασίλ Λέβσκι», με τη συμμετοχή της βουλγαρικής κοινότητας και της Βουλγαρικής Πρεσβείας», διηγείται για το Ράδιο Βουλγαρία ο συμπατριώτης μας στην Αργεντινή Ιβάν Τσανκόφ, γραμματέας της ένωσης πολιτών «Οι Βούλγαροι στην Αργεντινή». Σε συνέντευξη της Μιγκλένα Ιβανόβα ο ίδιος λέει:

«Μπορούμε να πούμε ότι ο Λέβσκι είναι εικόνα για μας, που γεννηθήκαμε στη Βουλγαρία, αλλά και για το μεγαλύτερο μέρος της βουλγαρικής κοινότητας, που αποτελείται από Αργεντινούς με βουλγαρικές ρίζες, που ήδη φτάνουν ως την τέταρτη γενιά. Έτσι, το μνημείο δέχεται επισκέψεις όχι μόνο σε επετείους, αλλά όλο το χρόνο.»

Το δεύτερο μνημείο του Αποστόλου στην Αργεντινή βρίσκεται στο Λος Μπρένιας της περιφέρειας Τσάκο, διηγείται ο Ιβάν Τσανκόφ:

«Εκεί είναι η μεγαλύτερη και η παλαιότερη βουλγαρική κοινότητα. Οι πρώτοι μετανάστες εγκαταστάθηκαν ακριβώς στην περιφέρεια Τσάκο. Το μνημείο στο Λας Μπρένιας είναι νεότερο. Κατασκευάστηκε από ορείχαλκο πάνω σε πέτρινη βάση και βλέπει προς κεντρική λεωφόρο.

Το 1998 εκπρόσωποι της βουλγαρικής κοινότητας στην πόλη ήρθαν σε επαφή με το ίδρυμα «Βασίλ Λέβσκι» στη Σόφια και εξέφρασαν την επιθυμία τους και εκεί να υψωθεί μνημείο του Αποστόλου. Μετά τις συνομιλίες, το ίδρυμα αποφάσισε να δωρίσει προτομή του Λέβσκι στους συμπατριώτες μας εκεί. Η προτομή κατασκευάστηκε από τη γλύπτη Ροσίτσα Μίσεβα. Λόγω έλλειψη πόρων η ολοκλήρωση του μνημείου έγινε το 2007 σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Miguel Ángel Michoff, ο οποίος είναι με βουλγαρικές ρίζες, εκπρόσωπος του δήμου. Τα επίσημα αποκαλυπτήρια ήταν στις 6 Ιουλίου του ίδιου έτους. Ο αγιασμός του τελέστηκε από τον Omar Zenoff, επίσης με βουλγαρικές ρίζες, διάσημος διανοούμενος και θρησκευτικός παράγοντας της κοινότητας.»

Και τώρα να πάμε σε απόσταση 60 χιλιομέτρων περίπου από τη Σόφια, στο Τσάριμπροντ /Ντιμίτροβγκραντ/ της Σερβίας, όπου βρίσκεται το πιο κοντινό στα βουλγαρικά εδάφη μνημείο του Αποστόλου. Η θαυμάσια, καλά διατηρημένη χάλκινη προτομή, που υψώνεται εκεί σε κεντρικό μέρος μπροστά από το κτήριο του Δημοτικού Συμβουλίου, είναι έργο του καθ. Βαλεντίν Στάρτσεφ.

Τα αποκαλυπτήριά του έγιναν το 2014 για τον εορτασμό της 141^ης επετείου από τον θάνατο του Αποστόλου. Το Τσάριμπροντ ήταν μέρος της κάποτε βουλγαρικής Δυτικής Περιοχής (παραμεθόριας περιοχής στη σημερινή Ανατολική Σερβία – σ. σ.), αλλά σύμφωνα με τη Συνθήκη Ειρήνης του Νεϊγύ του 1919 βρέθηκε στα σύνορα της Σερβίας και το 1950 μετονομάστηκε Ντιμίτροβγκραντ. Σύμφωνα με στοιχεία της τελευταίας απογραφής του πληθυσμού, οι κάτοικοι της πόλης είναι 9000 περίπου. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, 90% είναι Βούλγαροι, διηγείται ο Νεμπόισα Ιβάνοφ, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Βουλγαρικού Πολιτιστικού και Ενημερωτικού Κέντρου «Τσάριμπροντ».

«Χαίρομαι και είμαι υπερήφανος ότι την περίοδο, όταν ήμουν πρόεδρος του Δήμου Τσάριμπροντ, εγκαινιάστηκε το μνημείο του Βασίλ Λέβσκι», είπε για το Ράδιο Βουλγαρία ο Νεμπόισα Ιβάνοφ.

Ανάμεσα στις πιο πολυάριθμες βουλγαρικές κοινότητες στο εξωτερικό είναι αυτές στη Μολδαβία και την Ουκρανία. Εγκαταστάθηκαν εκεί τον 18^ο και 19^ο αιώνα, αλλά διατηρούν μέχρι και σήμερα τη βουλγαρική αυτοσυνείδηση, τις βουλγαρικές παραδόσεις και γλώσσα. Πού βρίσκονται σήμερα μπορούμε να μάθουμε και από τα μνημεία του Αποστόλου – στην πόλη Κισινάου και τα χωριά Παρκάνι και Τβαρντίτσα της Μολδαβίας και στις ουκρανικές πόλεις Οδησσό και Μπερντιάνσκ.

Η πρώτη προτομή του Λέβσκι στην Ουκρανία χτίστηκε ακριβώς στο κατεχόμενο τώρα από τα ρωσικά στρατεύματα Μπερντιάνσκ το 2007 με πρωτοβουλία του ντόπιου βουλγαρικού συλλόγου «Φιλοπατρία» με την υποστήριξη της Ένωσης των Βουλγάρων εκεί.

Έτσι σήμερα ο Βασίλ Λέβσκι ενώνει όλους τους συμπατριώτες μας ανά τον κόσμο, ανεξάρτητα από την ηλικία, την πίστη, το έθνος και την κοινωνική θέση τους. Και τα μνημεία, που χτίστηκαν προς τιμήν του, υπενθυμίζουν τα μηνύματά και την αυτοθυσία του στο όνομα της απελευθέρωσης του βουλγαρικού λαού.

Το δημοσίευμα είναι μέρος σχεδίου, που πραγματοποιείται με τη χρηματική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος με αφορμή την 150^η επέτειο από τον θάνατο του Βασίλ Λέβσκι.

Δείτε επίσης:

• Το μνημείο του Αποστόλου στη Σόφια – τόπος για παλλαϊκό προσκύνημα
  

• Στον κόσμο των τραγουδιών του Αποστόλου

Φωτογραφίες: bgnes, bgspace.com, bgsleda.com, migrantheritage.com, vasil-levski.blogspot.com, glaspress.rs, πρ. αρχείο