«Η πλειοψηφία των Εβραίων στην Βουλγαρία είναι φτωχοί τεχνίτες και εργάτες, γράφει σε μια επιστολή του ο πρέσβης της Γερμανίας στην Σόφια κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Άντολφ Χάιντς Μπέκερλε. Οι Βούλγαροι ζώντας μαζί με Έλληνες, Αρμένιους, Τούρκους και Τσιγγάνους δεν καταλαβαίνουν τον αγώνα κατά των Εβραίων και το πρόβλημα με την ράτσα».

Αυτά τα λόγια ίσως εξηγούν κάπως την σωτηρία 48 000 Εβραίων στην επικράτεια της Βουλγαρίας στην οποία στο τέλος του πολέμου ζούσαν περισσότεροι Εβραίοι απ’ ότι στην αρχή του.

Γεγονότα

Στις 10 Μαρτίου 1943 ο μητροπολίτης του Πλόβντιβ, Κύριλλος και ο έξαρχος της Σόφιας, Στέφαν, σταμάτησαν την αποστολή εκατοντάδων Εβραίων από το Πλόβντιβ στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών. Μια εβδομάδα αργότερα ο Πρόεδρος της βουλγάρικης Βουλής, Ντιμίταρ Πέσεβ, έγραψε μια επιστολή κατά της αποστολής Εβραίων στα στρατόπεδα και τον υποστήριξαν 42 βουλευτές. Οι πολιτικοί, οι πνευματικοί ηγέτες και η κοινωνία ένωσε τις δυνάμεις της για αυτήν την ανθρωπιστική πράξη. Στην πόλη Κιουστεντίλ διατηρείται η «Οικία Μουσείο Ντιμίταρ Πέσεβ» και εκεί φυλάσσονται αντικείμενα, φωτογραφίες και ντοκουμέντα για όσα διαδραματίστηκαν το 1943. Οι σημερινοί βούλγαροι ιστορικοί, πολιτικοί και κοινωνικοί παράγοντες ορίζουν την σωτηρία των Εβραίων της Βουλγαρίας σαν μια από τις πιο σημαντικές στιγμές στην βουλγάρικη ιστορία τον 20ό αιώνα.

«Να σώσεις έναν άνθρωπο είναι σαν να σώσεις ένα σύμπαν», λέει μια παλιά ιουδαϊκή παροιμία. Η Αμάλια Αρόνοβα είναι μια Εβραία που σώθηκε από τους Βουλγάρους. Ζούσε στην Σόφια και το 1951 μετοίκισε στο Ισραήλ όπου εργάστηκε σε νοσοκομείο. Οι Εβραίοι στην Βουλγαρία κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο δεν στάλθηκαν σε στρατόπεδα αλλά τους μετέφεραν σε άλλα μέρη από αυτά που ζούσαν. Η οικογένεια της Αμάλια από την Σόφια στάλθηκε στο χωριό Κάμενοβο και όπως σε όλους τους συμπατριώτες τους δεν τους επέτρεπαν να ζουν σε βουλγάρικα σπίτια, να ψωνίζουν πάνω από 2 ώρες την ημέρα και έπρεπε όλοι να φοράνε κίτρινο σήμα, ακόμα και τα παιδιά.

«Οι κάτοικοι του χωριού δεν τηρούσαν τους αυστηρούς κανόνες και μας αντιμετώπιζαν σαν να είμαστε εκεί για δουλειά, λέει η Αμάλια Αρόνοβα στις ανταποκρίτριες της ΒΕΡ στο Ισραήλ, Φένια και Ίσκρα Ντεκαλό. Δεν νιώθαμε απομονωμένοι. Νοικιάζαμε ένα σπίτι και νιώθαμε σαν τους άλλους. Οι ντόπιοι μας έφερναν ψωμί και δώρα. Δεν υπήρχε διαφορά αν είσαι Εβραίος ή Βούλγαρος. Τον Σεπτέμβριο του 1944 ο δήμαρχος του χωριού ήρθε στο σπίτι μας και έκοψε το κίτρινο σήμα από το σακάκι του πατέρα μου λέγοντάς του πως «είναι πολίτης της Βουλγαρίας με ίσα δικαιώματα». Δεν θα ξεχάσω επίσης πως όταν φεύγαμε για το χωριό μοιράσαμε τα πράγματά μας σε δυο οικογένειες, μια αρμένικη και μια βουλγάρικη. Δεν πιστεύαμε πως θα επιστρέφαμε ποτέ αλλά όταν αυτό συνέβη το φθινόπωρο του 1944 μας επέστρεψαν τα πράγματά μας».

Οι άνθρωποι που βίωσαν την καλοσύνη και την ανθρωπιά στην χώρα μας δεν την ξέχασαν κι ας πέρασαν χρόνια μακριά από την Βουλγαρία.

Φωτογραφίες: αρχείο. digital-culture.eu

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα