Në fillim të vitit 2015 do të mbushen 100 vjet nga lindja e eruditit të madh bullgar, politolog, diplomat, skenarist, regjisor, teorik dhe kritik të artit, profesor, shkrimtar, përkthyes, gazetar të radios Petër Uvaliev. Në vitet e Luftës së Ftohtë ai zgjodhi emigrimin. Bisedat e tij në radion BBC e shndërruan në një legjendë të vërtetë. Mirëpo, nuk janë shumë ata njerëz, të cilët dinë, se hapat e parë në eter ai i bëri në Radio Sofjen. Në vitin 1937 startuan transmetimet e rregullta të frëngjishtes, gjermanishtes, anglishtes dhe italishtes. Programi i gjuhës italiane përgatitej nga gazetari i ri Petër Uvaliev.
“Kjo radio dukej krejt e pabesueshme – rrëfen në një intervistë për Radio Bullgarinë, që kur ishte gjallë Petër Uvaliev. – Ajo lindi, që të na sigurojë, që në kërthizën e hapësirës kufijtë hiqeshin, sepse zërat tona përhapeshin në eter. Ne ishim djem të rinj, ndoshta zogj të rinj që ishin sapo dal nga veza, por i folëm dikujt jashtë shtetit. Dhe përderisa bota me një kokëfortësi ndahej në armiq, valët e radios kaluan përmes greminave të keqdashjes. Radioja na mësonte që të mos urrejmë...”
Edhe diçka tjetër nga kujtimet e Petër Uvalievit:
“E kishim të qartë, se ambasadorët e vërtetë ishin bullgarët e zakonshëm ose të pazakonshëm jashtë shtetit. Dhe ata ngjallën një interes më të madh, sesa përfaqësuesit e dikastereve. Duke thënë bullgarët e pazakonshëm, dëshiroj të kujtoj një kafene – “Stefani” në Mynik, ku bullgarë të mëdhenj si Deçko Uzunovi, Benço Obreshkovi, Elisaveta Bagrjana, Nikollaj Marangozovi, Konstantin Gërnevi e të tjerë, ishin ndër gjermanët. Ne folëm për ta jo që të ruajmë ndonjë ndjenje abstrakte kombëtare, por që të përkrahim sedrën e tyre kulturore prej bullgari. Prandaj ishte një gëzim i veçantë që të ndjesh, se komunikon me njerëz, që janë më të mirë sesa ti, por ti je më i informuar sesa ata. Kjo na mbushte me një ndjenje të nderit, por edhe ia siguronte atyre sedrën aq të domosdoshme.”
Me një ndjenje të hollë humori Uvalievi e quan veten “njeri prej kriminelëve të mitur” të cilët të parë filluan t’i flasin auditorit përtej kufirit.
“Po flasim për një periudhë të lavdishme, kur tërë radioja zinte nja 4-5 dhoma. Ajo nuk dispononte shumë para. Por udhëhiqej prej një njeriu me imagjinatë të pabesueshme, Sirak Skitnik, piktor, shkrimtar, kritik, dhe për çudi – organizator. Ato radiotransmetime për jashtë shtetit lindën, sepse atij i erdhi mendja, se dikastere të tjera u paguajnë djemve të arsimuar bullgarë të përkthejnë lajme për Ministrinë e Punëve të Jashtme, Pallatin Mbretëror dhe gazetat. Dhe pse jo, pasi ato lajme përktheheshin dhe ekzistonin, të mos lexoheshin? Pas kësaj u zgjodhën njerëzit, të cilët të lexonin në gjuhët përkatëse. Zhorzh Millçevi, i cili u bë gazetar, lexonte në frëngjishten. Ivan Dorevi – bir i një gjermaneje, lexonte në gjermanishten. Unë fola italishten. Tepër interesant ishte rasti me anglishten, sepse përkthyesi keqshqiptonte. Mirëpo, Sirak me imagjinatën e tij nuk u shqetësua. Atij i erdhi mendja për një bullgar, i cili kishte ndërmend të bëhet këngëtar – Mihaill Haxhimishev. Ai nuk u bë këngëtar, por regjisor i operës. Ishte i pari, i cili filloi të flasë anglishten në eter dhe kështu vazhduam. Atmosfera ishte tepër e këndshme.”
Dalë ngadalë, përveç lajmeve në programet e gjuhëve të huaja u përfshin pasqyra të ngjarjeve kulturore të organizuara në vend, biseda, përktheheshin vjersha të poetëve bullgarë.
“Personalisht unë përktheva shumë, kryesisht për radion, në mënyrë fonetike – tregon Petër Uvalievi. – Për shembull vjershat e poeteshës së madhe Elisaveta Bagrjana. Është me rëndësi të ruhet ritmi i vargjeve. Puna e përkthyesit është për-kthimi i një preve, i një ure, ajo na çon nga një kulturë te ndonjë tjetër.”
Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova
